Những điều ít ai biết về chiếc xe tăng húc đổ cổng Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975

Chiếc xe tăng đầu tiên của Quân Giải phóng tiến vào bên trong sân của Dinh Độc Lập là chiếc “390” thuộc biên chế Đại đội 4, Tiểu đoàn 1, Lữ đoàn xe tăng 203, Quân đoàn 2. Một trong những cánh quân thần tốc tiến về trung tâm Sài Gòn trong ngày 30/4 lịch sử.

Là xe đầu tiên tiến vào khu vực cổng chính của Dinh Độc Lập, tuy nhiên chiếc “843” lại bị kẹt ở cổng phụ và không thể di chuyển tiếp, ngay lập tức xe tăng “390” nhanh chóng tiến vào húc tung cổng chính của dinh. Dẫn đến việc khó xác minh được chiếc xe tăng nào đã húc đổ cổng Dinh Độc Lập đầu tiên vào 30/4/1975, và mãi đến sau nhờ bức ảnh tư liệu quý giá của nữ nhà báo Francoise Demulder (Pháp) công bố vào năm 1995, chiến công của chiếc xe tăng “390” (do trung úy Vũ Đăng Toàn chỉ huy) mới được công nhận. 

Đến năm 2012, hai chiếc xe tăng huyền thoại “390” và “843” mới được Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia, chúng sẽ mãi mãi là minh chứng cho một thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc.

Bản sao của xe tăng “390” được trưng bày tại Dinh Độc Lập, các bản chính đang được lưu giữ ở Bảo tàng Tăng-Thiết giáp. 

Xe tăng “390” là một trong nhiều xe tăng Type 59 được Trung Quốc viện trợ cho nước ta trong giai cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ, chúng hoạt động bên cạnh những chiếc xe tăng T-54/55 do Liên Xô chế tạo. Và đây là bộ đôi xe tăng chủ lực của quân đội ta khi đó. 

Đến nay, T-54/55 và Type 59 vẫn là lực lượng nòng cốt trong lực lượng tăng thiết giáp của quân đội, bên cạnh một số dòng xe tăng khác. Bản thân cả hai dòng xe hiện nay cũng đang được ta nghiên cứu nâng cấp lên biến thể hiện đại hóa T-55M3, nhằm cải thiện khả năng chiến đấu. 

Type 59 thực chất là một biến thể nội địa hóa của dòng T-54A của Liên Xô trước đây, được Trung Quốc chế tạo và thử nghiệm trong năm 1958 trước khi được đưa vào trang bị chính thức trong năm 1959. Theo thống kê có khoảng 9.500 chiếc Type 59 được chế tạo trong giai đoạn từ 1958-1980.

Dù khá lỗi thời nhưng hiện nay Type 59 vẫn được sử dụng ở khá nhiều quốc gia trên thế giới với nhiều biến thể khác nhau kể cả nơi khai sinh ra nó. Với số lượng xe tăng còn hoạt động lên đến hơn 5.000 chiếc. 

Type 59 ban đầu sử dụng pháo 100mm như T-54, các phiên bản nâng cấp lại sử dụng pháo 105mm. Đây có thể được xem là nâng cấp sáng nhất của Type 59 trong giai đoạn từ đầu những năm 1980. 

Chiến tranh Lạnh kết thúc, Type 59 càng được phát triển thành nhiều biến thể khác nhau với ít nhất 8 biến thể mới. Cùng với đó là các Type 59 thay đổi thiết kế với việc trang bị thêm hệ thống phòng vệ với giáp phản ứng nổ ở các vị trí yếu nhất của xe.

Hiện tại trên thế giới vẫn có ít nhất 10 quốc gia sử dụng Type 59, hầu hết trong số đó đều là các biến thể nguyên mẫu với pháo 100mm hoặc các biến thể nâng cấp Type 69/79 hay Type 59G. Bản thân Quân đội Trung Quốc cũng vẫn đang biên chế Type 59 với các biến thể pháo 105mm.