Người đầu tiên đề xuất đổi tên Sài Gòn thành TP.HCM: Vị bác sĩ tài hoa nổi tiếng của Việt Nam
Tháng 8/1946, người đàn ông này đã đề xuất đổi tên Sài Gòn thành TP.HCM để ca ngợi công lao của Hồ Chủ tịch. Gần 30 năm sau, đề xuất của ông đã trở thành hiện thực.
Bác sĩ Trần Hữu Nghiệp (1911–1975) là một trong những trí thức yêu nước tiêu biểu của Nam Bộ trong thế kỷ XX. Ông từng theo học ngành y tại Pháp và là một trong những bác sĩ người Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp y khoa tại đây. Tuy có điều kiện phát triển sự nghiệp trong môi trường thuận lợi, ông vẫn lựa chọn trở về quê hương, dấn thân vào con đường kháng chiến chống thực dân Pháp ngay từ những ngày đầu, cụ thể là sau sự kiện Nam Bộ kháng chiến bùng nổ ngày 23/9/1945.
Không chỉ đóng góp trên mặt trận y tế và trí thức, bác sĩ Trần Hữu Nghiệp còn để lại dấu ấn đặc biệt trong lịch sử khi là người đầu tiên đề xuất ý tưởng đổi tên Sài Gòn thành Thành phố Hồ Chí Minh. Sáng kiến này sau đó đã trở thành nền tảng cho một quyết định mang ý nghĩa lịch sử trọng đại của đất nước.
Theo báo Đại biểu Nhân dân, giáo sư, bác sĩ Trần Hữu Nghiệp – Nhà giáo Nhân dân, đồng thời là nhà văn, nhà báo, được đánh giá là một nhân cách lớn, một trí thức lớn trưởng thành và tôi luyện trong phong trào chiến tranh nhân dân. Suốt ba thập kỷ đầy gian lao, ông đã sát cánh cùng nhân dân Nam Bộ, góp phần làm nên những thắng lợi vẻ vang của cách mạng.
Ông sinh ngày 15/3/1911 trong một gia đình nông dân tại xã Tân Thủy, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre (nay là tỉnh Bến Tre). Xuất thân bình dị nhưng sớm tiếp cận tư tưởng tiến bộ, bác sĩ Trần Hữu Nghiệp được nhiều người gọi là “kẻ sĩ Gia Định” – cách gọi dành cho một trí thức giàu lòng yêu nước, sẵn sàng gác lại sự nghiệp cá nhân để dấn thân vào cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, gắn bó bền bỉ với phong trào cách mạng từ buổi đầu hình thành.
Ý tưởng đổi tên Sài Gòn thành Thành phố Hồ Chí Minh được ông đưa ra vào tháng 8/1946, nhân dịp tròn một năm chính quyền cách mạng ra đời. Thời điểm đó, bác sĩ Trần Hữu Nghiệp ra Bắc để báo cáo tình hình kháng chiến ở Nam Bộ và sau đó được giữ lại Hà Nội tiếp tục công tác. Trong buổi gặp mặt của Phòng Nam Bộ Trung ương, đường Gia Định với đồng bào miền Nam đang sinh sống, học tập và công tác tại Hà Nội, ông đã tổng kết chặng đường một năm kháng chiến, đồng thời nhấn mạnh vai trò và công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh – người lãnh đạo tiên phong của phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam.
Từ nhận thức đó, ông nêu lên đề xuất đặt tên thành phố theo tên Chủ tịch Hồ Chí Minh, coi đây là cách để ghi nhớ công lao của Người và khẳng định tình cảm son sắt, thủy chung của nhân dân Nam Bộ đối với cách mạng và Tổ quốc. Bác sĩ Trần Hữu Nghiệp còn dẫn chứng rằng tại nhiều quốc gia trên thế giới, tên của các anh hùng dân tộc thường được đặt cho những thành phố lớn, mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Từ đó, ông kiến nghị: “Để ghi lấy công đức của Hồ Chủ tịch, thành phố Sài Gòn đổi tên là thành phố Hồ Chí Minh”.
Đề xuất này ngay lập tức nhận được sự đồng thuận của những người có mặt tại buổi họp. Tất cả cùng ký tên vào bản quyết nghị gửi lên Chính phủ, thể hiện tinh thần đoàn kết, niềm tin và ý chí sắt son của nhân dân Nam Bộ đối với sự nghiệp cách mạng. Bản quyết nghị có tổng cộng 57 chữ ký, trong đó bác sĩ Trần Hữu Nghiệp là người đứng tên đầu tiên. Nội dung văn bản nêu rõ: “Xin Quốc hội và Chính phủ Trung ương đổi ngay tên thành phố Sài Gòn lại làm tên TPHCM, để tượng trưng sự chiến đấu, hy sinh và cương quyết trở về với Tổ quốc của dân Nam Bộ”.
Sự kiện này cho thấy mong muốn đổi tên Sài Gòn thành Thành phố Hồ Chí Minh không phải là ý kiến đơn lẻ của một cá nhân, mà là nguyện vọng chung của nhiều trí thức, nhân sĩ yêu nước ở Nam Bộ trong bối cảnh đất nước đang bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ.
Gần ba thập kỷ sau đề xuất mang tính tiên phong ấy, khi đất nước hoàn toàn thống nhất, Quốc hội khóa VI tại kỳ họp thứ hai, ngày 2/7/1976, đã chính thức thông qua nghị quyết đổi tên đô thành Sài Gòn – Gia Định thành Thành phố Hồ Chí Minh. Quyết định này không chỉ mở ra một chương mới cho thành phố lớn nhất cả nước, mà còn đánh dấu sự hiện thực hóa trọn vẹn ý tưởng lịch sử được bác sĩ Trần Hữu Nghiệp khởi xướng từ năm 1946.
