Giá điện tăng không ngừng, EVN vẫn báo lỗ: Kiến nghị nóng từ cử tri và động thái của Thanh tra Chính phủ
Trước tình trạng giá điện liên tục leo thang khiến người dân bức xúc, trong khi EVN báo lỗ triền miên, nhiều cử tri kiến nghị cần có sự vào cuộc quyết liệt của Thanh tra Chính phủ để rà soát tính minh bạch trong việc tăng giá điện.
Ngày 24/9, Thanh tra Chính phủ đã ban hành văn bản gửi đến các trưởng đoàn đại biểu Quốc hội nhằm thông tin kết quả giải quyết, phản hồi những vấn đề được cử tri quan tâm sau kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.
Một trong những nội dung “nóng” được nhắc tới là kiến nghị của cử tri tỉnh An Giang. Nhiều ý kiến bày tỏ sự lo ngại về việc giá điện thường xuyên được điều chỉnh theo hướng tăng, gây tác động trực tiếp đến đời sống người dân và hoạt động sản xuất, trong khi Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) liên tục công bố thua lỗ. Chính vì thế, cử tri kiến nghị cần có biện pháp thanh tra, kiểm tra toàn diện để làm rõ thực chất của các con số và hạn chế tình trạng tăng giá thiếu kiểm soát.
Thanh tra Chính phủ và phản hồi về giá điện
Theo báo cáo được Thanh tra Chính phủ dẫn lại từ Bộ Công Thương, đây là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc điều hành cơ chế, chính sách liên quan đến giá điện. Hằng năm, Bộ đều phối hợp với Bộ Tài chính cùng các đơn vị liên quan để kiểm tra, rà soát và công bố chi phí sản xuất, kinh doanh điện của EVN. Các kết quả kiểm tra này được công khai trên Cổng thông tin của Bộ Công Thương.
Thực hiện kế hoạch năm 2022, Thanh tra Chính phủ từng tổ chức một cuộc thanh tra diện rộng về quản lý, đầu tư các công trình điện theo Quy hoạch điện VII và điều chỉnh Quy hoạch điện VII. Kết luận khi đó cho thấy tồn tại nhiều sai phạm, điển hình như việc áp dụng sai đối tượng hưởng giá ưu đãi, điều chỉnh giá mua bán điện trái với quy định, hay xây dựng khung giá phát điện chưa tuân thủ quy định pháp luật.
Hiện nay, Bộ Công Thương đang trong quá trình lấy ý kiến góp ý để hoàn thiện dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2025 về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân. Mục tiêu của dự thảo là tăng cường minh bạch, kịp thời và thuận lợi hơn trong việc tính toán, điều chỉnh giá điện.
Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Công Thương và Bộ Tài chính đẩy mạnh công tác giám sát. Với vai trò cơ quan thanh tra, Thanh tra Chính phủ khẳng định sẽ tiếp tục nắm bắt tình hình, nếu phát hiện có dấu hiệu sai phạm sẽ kiến nghị lên Thủ tướng để đưa vào kế hoạch thanh tra chính thức.
Tranh cãi quanh đề xuất đưa khoản lỗ EVN vào giá điện
Một vấn đề gây nhiều tranh cãi là việc Bộ Công Thương đang đề xuất cho phép EVN được phân bổ các khoản chi phí, bao gồm cả những khoản chưa được hạch toán đầy đủ trước đây, vào cơ cấu tính giá bán lẻ điện bình quân. Điều này đồng nghĩa, người dân có thể sẽ phải “gánh” một phần khoản lỗ mà EVN báo lỗ từ những năm trước.
Trong dự thảo lần 3 nghị định sửa đổi, Bộ Công Thương đưa ra hai phương án:
Phương án 1, cho phép EVN phân bổ toàn bộ các chi phí trực tiếp cho sản xuất, cung ứng điện chưa được bù đắp, căn cứ vào báo cáo tài chính đã kiểm toán từ năm 2022 trở đi.
Phương án 2, chỉ tính các khoản chi phí trực tiếp chưa được bù đắp từ năm 2022 đến trước thời điểm nghị định có hiệu lực, không áp dụng cho các năm sau.
Ngoài ra, Bộ cũng kiến nghị tính vào giá điện phần chênh lệch tỷ giá chưa phân bổ và các khoản chênh lệch tỷ giá chưa thanh toán cho nhà máy điện. Tất cả số liệu này sẽ dựa trên báo cáo tài chính hằng năm của EVN đã được kiểm toán và công bố công khai.
Theo Bộ Công Thương, quy định mới sẽ giúp minh bạch hóa các khoản lỗ, tạo cơ sở pháp lý để EVN có thể thu hồi dần thông qua điều chỉnh tăng giá điện. Tuy nhiên, điều này khiến dư luận đặt câu hỏi: liệu việc tính lỗ vào giá bán lẻ có công bằng với người tiêu dùng, khi chính họ đang phải gánh chịu hóa đơn ngày càng cao?
Lo ngại về minh bạch trong điều hành giá điện
Thực tế, nhiều năm qua, EVN báo lỗ liên tục, trong khi chi phí sinh hoạt của người dân và chi phí sản xuất của doanh nghiệp ngày càng tăng vì giá điện leo thang. Đây là lý do khiến cử tri kiến nghị Quốc hội và Chính phủ phải có giải pháp mạnh mẽ, yêu cầu Thanh tra Chính phủ vào cuộc làm rõ tính minh bạch.
Không ít chuyên gia kinh tế cho rằng, điều quan trọng là công khai rõ ràng cơ cấu giá thành, chi phí quản lý và hiệu quả kinh doanh của EVN. Bởi lẽ, chỉ khi minh bạch tuyệt đối, người dân mới có thể tin tưởng và chấp nhận các quyết định điều chỉnh tăng giá điện.
Trong bối cảnh áp lực giá cả leo thang, kiến nghị của cử tri về việc thanh tra giá điện không chỉ phản ánh sự bức xúc của xã hội mà còn đặt ra yêu cầu cấp bách về trách nhiệm giải trình của ngành điện lực. Nếu không có sự giám sát chặt chẽ từ các cơ quan độc lập, câu chuyện “giá điện tăng, EVN báo lỗ” có thể tiếp tục lặp lại, làm xói mòn niềm tin của người dân.
