Hà Nội ô nhiễm nghiêm trọng, người dân vẫn bất chấp đốt rác tự phát tạo khói độc: Cảnh báo khẩn cấp hơn bao giờ hết!
Khi chất lượng không khí Hà Nội liên tục báo động, nhiều khu dân cư vẫn đốt rác tự phát, tạo làn khói độc PM2.5 ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người dân, khiến cảnh báo ô nhiễm trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Những ngày cuối tháng 11, đầu tháng 12, Hà Nội chìm trong màn sương bụi dày đặc, bầu trời mờ ảo, chất lượng không khí giảm sút nghiêm trọng. Theo số liệu mới nhất từ Cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, chỉ số AQI tại các trạm đo trên địa bàn Thủ đô nhiều lần vượt ngưỡng đỏ và tím, cảnh báo nguy hại cao đối với sức khỏe cộng đồng. Các trạm đo tại Nguyễn Văn Cừ và Đại học Bách khoa Hà Nội liên tục ghi nhận mức AQI xấp xỉ 200, trong khi trạm Quảng Khánh (Hồ Tây) vào sáng 1/12 đạt 224, thuộc mức “tím” - nguy cơ rất cao. Tại Thạch Thất, chỉ số AQI còn lên tới 241, cho thấy ô nhiễm Hà Nội đang ở mức đáng báo động, khiến nhiều người không khỏi lo ngại.
Dữ liệu từ các ứng dụng quốc tế về AQI cũng cho thấy, nhiều thời điểm Hà Nội lọt vào top những thành phố ô nhiễm hàng đầu thế giới, từng có lúc đứng thứ hai toàn cầu. Nguyên nhân chính, theo PGS.TS Hoàng Anh Lê, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, là sự kết hợp của yếu tố địa hình, thời tiết mùa đông và các nguồn phát thải đa dạng từ giao thông, công nghiệp và sinh hoạt.
PGS.TS Hoàng Anh Lê cho biết, trong ngày thường xuất hiện những “khung giờ xấu” như sáng sớm, chiều tối và đặc biệt từ 21h đến nửa đêm, khi khí thải khó khuếch tán, dễ tích tụ sát mặt đất, trực tiếp ảnh hưởng tới hít thở của con người. Ngoài các nguồn thải từ xe cộ, nhà máy, một nguyên nhân đáng kể khiến ô nhiễm Hà Nội gia tăng là đốt rác tự phát tại các khu dân cư. Một số người dân vẫn xem nhẹ việc bảo vệ môi trường, đốt rác sinh hoạt ngay tại sân, ven đường mà không nghĩ đến hậu quả sức khỏe cộng đồng.
Điểm nguy hiểm của hình thức này, theo chuyên gia, là rác bị đốt chủ yếu gồm cao su, nilon, rác sinh hoạt… Khi nhiệt độ không đủ cao, quá trình cháy không hoàn toàn, sinh ra các khí độc như Dioxin, Furan - nhóm chất có khả năng gây ung thư và cực kỳ nguy hiểm. Không chỉ vậy, các đám cháy âm ỉ này còn sản sinh khói độc PM2.5, làm chỉ số AQI tăng vọt, khiến ô nhiễm Hà Nội thêm nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến bảo vệ sức khỏe của người dân.
Theo ghi nhận của phóng viên trong hai ngày 1-2/12, tình trạng đốt rác tự phát diễn ra phổ biến tại nhiều khu vực như phường Từ Liêm, ven Đại lộ Thăng Long, phường Hà Đông. Tại Từ Liêm, vào khoảng 22h mỗi tối, các điểm tập kết rác bốc cháy, làn khói đen lan tỏa khắp khu dân cư. Chỉ trong vòng một giờ, phóng viên ghi nhận ba điểm đốt rác cách nhau vài trăm mét, một số điểm nằm ngay cạnh chung cư MHDI Tăng Thiết Giáp, nơi hàng nghìn hộ dân sinh sống.
Tại xã An Khánh, những đám rác cháy âm ỉ kéo dài tới 23h, khói đen lan vào từng căn hộ chung cư gần đó. Các bãi rác ở Hà Đông cũng xuất hiện tình trạng đốt kéo dài từ chiều đến rạng sáng hôm sau. Chị Nguyễn Thu Hiền, một cư dân Từ Liêm, chia sẻ: “Khói rác cứ 20-21h tối bốc lên, nhà tôi tầng một nên mùi bay thẳng vào, cháu bé ho liên tục, gọi lên phường thì dập, nhưng vài ngày sau lại tiếp tục đốt.”
Không chỉ gây khó chịu, khói độc PM2.5 còn khiến đời sống sinh hoạt của cư dân đảo lộn. Chị Trần Hoàng Thu Uyên, sống tại Từ Liêm, cho biết gia đình chị phải sống trong tình trạng phòng thủ liên tục, máy lọc không khí hoạt động 24/24 nhưng chỉ số trong nhà vẫn báo đỏ, không khí vẫn ô nhiễm nặng. Chị kể: “Khói rác khiến mọi sinh hoạt bị đảo lộn. Chúng tôi không dám phơi quần áo ngoài ban công, về đến nhà là đóng kín cửa, kéo rèm và bật máy lọc. Ra ngoài phải đeo khẩu trang, kể cả trong sân chung cư.”
Theo các chuyên gia môi trường, việc cải thiện chất lượng không khí Hà Nội không thể thành công nếu người dân vẫn duy trì hành vi đốt rác tự phát. Mỗi cá nhân cần thay đổi thói quen sống, từ việc phân loại rác đúng cách, tái chế lon nước, cho tới đi bộ thay vì lái xe máy quãng đường ngắn. Những hành động nhỏ nhưng lan tỏa rộng rãi có thể giảm tác động ô nhiễm đáng kể.
Về giải pháp vĩ mô, PGS.TS Hoàng Anh Lê cho biết, các cơ quan chức năng đã triển khai lộ trình di dời một số nhà máy ra khỏi khu dân cư, đổi mới công nghệ xử lý chất thải và nâng cấp hệ thống quan trắc môi trường. Việc ứng dụng công nghệ, đặc biệt AI, vào giám sát và dự báo ô nhiễm giúp phát hiện sớm các hành vi vi phạm, đồng thời cảnh báo kịp thời để người dân chủ động bảo vệ sức khỏe.
Cơ quan chức năng cũng đang tăng cường thanh kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi đốt rác tự phát, đốt rơm rạ và phụ phẩm nông nghiệp trái phép. Trong bối cảnh chất lượng không khí xuống mức nguy hại, việc bảo vệ sức khỏe nhóm yếu thế, đặc biệt trẻ em, người già và người mắc bệnh hô hấp, là cực kỳ quan trọng. Người dân cần đeo khẩu trang đạt chuẩn, hạn chế ra ngoài vào các khung giờ ô nhiễm cao.
Ngày 1/12, UBND TP Hà Nội ban hành văn bản yêu cầu tăng cường giám sát từ xa qua viễn thám vệ tinh, flycam và camera giao thông tích hợp AI, nhằm phát hiện, xử lý các hoạt động đốt rác tự phát, phụ phẩm nông nghiệp không đúng quy định. Đồng thời, UBND các xã, phường phối hợp với lực lượng công an tuần tra, kiểm soát và xử lý nghiêm khắc theo luật pháp để chấm dứt hoàn toàn việc sử dụng bếp than tổ ong và các nguồn gây ô nhiễm tương tự.
Chuyên gia nhấn mạnh, tình trạng ô nhiễm Hà Nội không chỉ xuất phát từ các nguồn thải công nghiệp, giao thông, mà còn từ thói quen sinh hoạt hàng ngày. Việc đốt rác tự phát tạo ra khói độc PM2.5, không chỉ gây khó chịu mà còn làm tăng nguy cơ bệnh hô hấp, ung thư và các vấn đề sức khỏe khác. Chỉ khi mỗi người dân nâng cao ý thức, hạn chế đốt rác, tái chế chất thải đúng cách và tuân thủ các hướng dẫn về bảo vệ môi trường, Thủ đô mới có cơ hội cải thiện chất lượng không khí đáng kể.
Việc lan tỏa ý thức cộng đồng trong thời điểm ô nhiễm cao không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe bản thân mà còn góp phần giảm gánh nặng cho hệ thống y tế, bảo vệ môi trường sống của toàn thành phố. Mỗi hành động dù nhỏ như phân loại rác, không đốt rác sinh hoạt, đi bộ quãng đường ngắn thay vì đi xe máy đều mang ý nghĩa to lớn trong việc cải thiện không khí.
Hiện nay, nhiều chuyên gia môi trường và chính quyền đang kêu gọi người dân chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa, đồng thời phối hợp với chính quyền để nâng cao hiệu quả giám sát và xử lý các hành vi vi phạm. Nếu các biện pháp này được triển khai đồng bộ, kết hợp ý thức người dân và công nghệ giám sát, ô nhiễm Hà Nội có thể được kiểm soát hiệu quả hơn, giúp Thủ đô thoát khỏi cảnh báo ô nhiễm nghiêm trọng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách bền vững.
