Bê bối tại dự án ‘Nuôi em’: Hé lộ dòng tiền chồng chéo và loạt nghi vấn trong hệ thống giám sát, kế toán
Dự án thiện nguyện Nuôi em - mô hình hỗ trợ trẻ vùng cao nổi tiếng hơn một thập kỷ bất ngờ đối diện hàng loạt nghi vấn về minh bạch tài chính, quản lý mã NE và phương thức vận hành. Người sáng lập Hoàng Hoa Trung xác nhận dự án không có bộ phận kế toán chuyên trách lẫn kiểm toán độc lập.
Ồn ào từ cộng đồng: Mã NE trùng lặp, dòng tiền gây tranh cãi và khoảng trống minh bạch tài chính
Dự án thiện nguyện Nuôi em - vốn được nhiều người biết đến như một mô hình nuôi cơm trẻ vùng cao theo hình thức "một người nuôi - một trẻ" đã trở thành tâm điểm mạng xã hội từ ngày 6/12. Hàng loạt chia sẻ của các “anh chị nuôi” đồng loạt xuất hiện, xoay quanh những nghi vấn về minh bạch tài chính, cập nhật thông tin trẻ chưa rõ ràng và cách dự án quản lý mã NE.
Khởi đầu cho làn sóng tranh luận là bài đăng của một tài khoản tên N.H. Người này cho biết mình đăng ký tham gia nuôi em từ tháng 8/2025 cho năm học 2024-2025. Tuy nhiên, chỉ ba tháng sau, dự án thông báo đóng tiếp tiền cho năm học 2025-2026. Việc hai lần thu tiền sát nhau khiến N.H. hoang mang, bởi theo quy định, mỗi trẻ thường được hỗ trợ trọn vẹn theo năm học.
Câu chuyện nhanh chóng trở thành chủ đề nóng, đặt ra nghi vấn liệu dự án có đang thu đúng kỳ hạn và quản lý tài chính theo quy trình rõ ràng hay không. Từ đây, nhiều trường hợp tương tự xuất hiện, phản ánh việc tra cứu mã NE nhưng thông tin trẻ thay đổi, hoặc cùng một mã NE xuất hiện hai người bảo trợ khác nhau.
Một trường hợp thu hút chú ý là chia sẻ của tài khoản A.P. Người này cho biết đã đóng góp từ năm 2022, nhưng khi tra cứu lại mã NE vào đầu năm 2023, mã này được gắn cho một người khác dù chưa có thông báo đầy đủ từ dự án. Điều này tạo ra thêm hoang mang, khiến cộng đồng yêu cầu dự án giải thích rõ ràng hơn.
Không chỉ người thành phố gặp vấn đề, nhiều mạnh thường quân tại địa phương cũng đặt câu hỏi. Tại Nghệ An, chị Nguyễn Thị Hậu (trú phường Thái Hòa) tiết lộ mình đã đăng ký hỗ trợ hai học sinh ở Trường Tiểu học Mường Ải với mức gần 2 triệu đồng/em/năm. Nhưng khi chị tự liên hệ phụ huynh, họ cho biết con không đăng ký ăn bán trú - điều vốn là nền tảng cốt lõi trong mô hình nuôi em.
"Tôi liên lạc với một phụ huynh mà tôi nhận đăng ký hỗ trợ thì họ nói con họ không đăng ký ăn trưa tại trường. Còn một phụ huynh nữa, tôi không liên lạc được. Tuy nhiên, qua nắm bắt thông tin, tất cả những học sinh trong bản đó đều không ăn trưa tại trường, nhưng họ vẫn nhận tiền của tôi", chị Hậu nói, đặt dấu hỏi cho việc phân bổ nguồn lực thực tế.
Cùng lúc, các bài đăng về minh bạch tài chính xuất hiện ngày càng nhiều, dẫn đến một áp lực lớn đối với đội ngũ sáng lập. Chính trong bối cảnh đó, Hoàng Hoa Trung - gương mặt đại diện của dự án quyết định đóng băng tài khoản nhận đóng góp từ ngày 8/12 để hỗ trợ minh bạch thông tin
Anh Trung cho biết đã làm việc với ngân hàng để tạm khóa tài khoản 15 ngày, nhằm “ngắt dòng tiền thu - chi”, phục vụ thống kê lại tất cả số liệu từ trước đến nay. Trên trang cá nhân, anh viết: “Tôi cần kiểm tra lại toàn bộ hoạt động của dự án Nuôi em suốt nhiều năm. Tôi nhận được rất nhiều sự chất vấn của cộng đồng liên quan đến việc minh bạch thu chi của dự án dẫn đến chính bản thân tôi cũng nghi ngờ không biết mình có đảm bảo làm đúng 100% hay không.
Tôi mong muốn được làm việc với các bên thứ 3 hiểu rõ nghiệp vụ kế toán - kiểm kê, có khả năng tiến hành một cách độc lập, để kiểm tra khách quan nhất nghiệp vụ thu tiền - chi tiền của dự án "Nuôi em" trong suốt những năm qua”.
Cũng theo ông Hoàng Hoa Trung, đây là lần đầu tiên trong lịch sử hoạt động 11 năm, dự án phải tạm dừng lại một thời gian, nhưng thời điểm hiện tại, niềm tin của cộng đồng dành cho "Nuôi em" quan trọng hơn rất nhiều. "Tôi nhận thấy mình và đội ngũ có trách nhiệm giải trình đầy đủ, chi tiết, minh bạch và rõ ràng", ông Trung cho hay.
Trong cuộc trao đổi với báo chí, Hoàng Hoa Trung thừa nhận rằng Nuôi em vận hành dưới dạng nhóm thiện nguyện, sử dụng tài khoản cá nhân, không có bộ phận kế toán chuyên trách cũng như chưa từng thuê kiểm toán độc lập. Đây là điểm được dư luận nhắc đến nhiều nhất, bởi các dự án thiện nguyện quy mô lớn thường phải có cơ chế giám sát minh bạch để đảm bảo lòng tin.
Theo Trung, chi phí vận hành bộ máy khoảng 1 tỷ đồng mỗi năm được lấy từ quỹ tiết kiệm cá nhân theo mô hình “dự án phi lợi nhuận kiểu nước ngoài”, hoàn toàn không động đến tiền của mạnh thường quân. Tuy nhiên, việc không có cơ chế kiểm toán khiến cộng đồng băn khoăn liệu các con số được công bố có đầy đủ và chính xác.
Giải đáp về hiện tượng “mã NE trùng”, Hoàng Hoa Trung lý giải đó là do tình trạng lệch pha thời gian đóng góp. Một số trường hợp người nuôi cũ đóng thiếu tháng hoặc ngừng giữa chừng, người mới sẽ đóng bù phần thiếu. “Hai người có thể cùng nhìn thấy mã NE, nhưng khoản tiền không dùng cho cùng một thời điểm,” anh nói.
Về việc thay đổi thông tin trẻ trong khi mã NE giữ nguyên, Trung cho biết những bé đã đủ điều kiện được Nhà nước hỗ trợ sẽ chuyển sang bé khác có hoàn cảnh khó khăn hơn, nhưng mã số vẫn được giữ nhằm thuận tiện cho hệ thống.
Tuy vậy, lời giải thích chưa đủ để dập tắt tranh cãi. Nhiều người cho rằng dự án thiện nguyện Nuôi em cần chuẩn hóa quy trình, minh bạch tài chính theo chuẩn mực cao hơn để tránh hiểu lầm.
Hành trình gây quỹ 11 năm của Nuôi Em và những thách thức sau làn sóng nghi vấn minh bạch tài chính
Nuôi em xuất phát năm 2014 từ ý tưởng giản dị: giúp trẻ vùng cao có bữa ăn đầy đủ để đến trường. Giai đoạn đầu, dự án hỗ trợ gần 40 em tại một điểm trường thuộc huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên. Sau hai năm, số trẻ được hỗ trợ tăng lên gần 90.
Đến 2018, mô hình chuyển sang hình thức “một người nuôi - một trẻ”, với chi phí 150.000 đồng/tháng trong 9 tháng/năm học. Từ năm 2020, dự án bổ sung thêm 100.000 đồng tiền cơ sở vật chất, nâng tổng mức mỗi mạnh thường quân hỗ trợ lên 1,45 triệu đồng/năm.
Đối tượng của dự án tập trung vào trẻ 3-5 tuổi và học sinh tiểu học, THCS không có chế độ ăn bán trú của Nhà nước. Mỗi năm, danh sách được thay đổi để đảm bảo ưu tiên trẻ chưa thuộc diện hỗ trợ công lập.
Trải qua nhiều năm, Nuôi em phát triển thành dự án thiện nguyện quy mô lớn, kết nối hàng chục nghìn mạnh thường quân khắp cả nước. Nhiều nghệ sĩ và người nổi tiếng cũng tham gia.
Đáng chú ý nhất là rapper Đen Vâu. Sau chuyến thăm điểm trường vùng cao, anh thực hiện MV Nấu ăn cho em và công bố toàn bộ doanh thu hơn 17.900 USD gửi vào quỹ Nuôi em để xây trường và hỗ trợ suất ăn. Anh thậm chí làm tròn lên 500 triệu đồng để ủng hộ thêm. Ca sĩ Hòa Minzy cũng đồng hành từ năm 2021 đến 2024, đóng góp 600 triệu đồng để nuôi 400 em nhỏ.
Tuy nhiên, trước làn sóng tranh cãi, các nghệ sĩ đều khẳng định vai trò của họ chỉ là người đóng góp, không tham gia vận hành hay quản lý dòng tiền của dự án. Điều này nhằm tránh hiểu lầm rằng họ có liên quan đến các vấn đề minh bạch tài chính đang được dư luận quan tâm.
Trong khi đó, nhiều mạnh thường quân đã gửi đơn đến cơ quan chức năng tỉnh Nghệ An để đề nghị kiểm tra, nhằm đảm bảo rõ ràng về cách thức quản lý của dự án.
Theo các chuyên gia thiện nguyện, những mô hình gây quỹ cộng đồng quy mô lớn như Nuôi em cần xây dựng bộ máy độc lập, minh bạch dòng tiền và có hệ thống giám sát để giảm rủi ro. Việc Hoàng Hoa Trung chủ động tạm ngưng tài khoản được đánh giá là bước đi cần thiết, nhưng chưa đủ để lấy lại trọn vẹn niềm tin nếu không có báo cáo kiểm toán chuyên nghiệp.
Hiện dự án đang đứng trước thời điểm nhạy cảm nhất trong 11 năm hoạt động. Nhiều người kỳ vọng cuộc rà soát sẽ làm rõ mọi thắc mắc liên quan đến mã NE, các khoản thu - chi và cơ chế vận hành, từ đó giúp dự án thiện nguyện Nuôi em tiếp tục hành trình mang cơm trưa đến trẻ vùng cao nhưng với hệ thống chặt chẽ hơn.
Dù gặp phải nhiều ồn ào, không ít mạnh thường quân cho biết họ vẫn tin rằng giá trị nhân văn của dự án cần được tiếp tục, song sự minh bạch tài chính phải được đặt lên hàng đầu để bảo vệ cả người đóng góp lẫn trẻ em vùng cao - những đối tượng thụ hưởng trực tiếp.
