Danh tính vị vua phát hành tiền giấy đầu tiên của Việt Nam: Sáng kiến vượt thời đại bị ‘hắt hủi’

Hồ Qúy Ly là vị vua đầu tiên có ý tưởng phát hành tiền giấy ngay khi còn làm quan dưới triều Trần. Sau khi lật đổ nhà Trần và lập ra nhà Hồ, ông đã đổi tên nước thành Đại Ngu và chính thức cho sản xuất tiền giấy. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, vào mùa hạ, tháng 4 năm Bính Tý (1396), triều đình bắt đầu sai người đổi tiền giấy lấy tiền kim loại trong nhân dân, cứ 1 quan tiền thông thường sẽ đổi được 1 quan 2 tiền giấy.

Theo đó, đồng tiền giấy này có tên ‘Thông Bảo Hội Sao’ Đây là một biện pháp cải cách tiền tệ nhằm khắc phục tình trạng thiếu hụt tiền đồng do chiến tranh liên miên và sự can thiệp của nhà Minh. Tiền giấy được in trên giấy màu xanh lá cây, có kích thước 23 x 10 cm, có chữ "Thông bảo hội sao" bằng chữ Hán ở giữa và các chữ số từ 1 đến 10 ở góc. hông Bảo Hội Sao có tờ 10 đồng vẽ rồng, tờ 30 đồng vẽ sóng, từ 1 tiền vẽ mây, tờ 2 tiền vẽ rùa, tờ 3 tiền vẽ lân, tờ 5 tiền vẽ phượng, tờ 1 quan vẽ rồng. Nhà nước cấm hẳn tiền đồng không được cất giữ và tiêu riêng, ai làm giả phải tội chết và tịch thu điền sản vào Nhà nước. Theo quy định của Hồ Qúy Ly, những ai làm giả tiền giấy hoặc cố tình lưu trữ, giao dịch tiền kim loại sẽ bị tịch thu tài sản và xử tội chết.

Tuy nhiên, chính sách dùng tiền giấy thay thế tiền đồng của Hồ Qúy Ly sau 7 năm phát hành vẫn không được dân chúng đón nhận. Vì triều đình cấm lưu trữ và phạt nặng những ai còn dùng tiền kim loại, nên ở một số nơi, người dân nghĩ ra hình thức giao dịch hàng đổi hàng để tránh né. Một số nhà nghiên cứu lịch sử đánh giá, tiền giấy gặp thất bại vì không phù hợp với bối cảnh kinh tế bấy giờ của nước ta. Đến năm 1403, tiền giấy đã bị bãi bỏ do không còn giá trị và không thể cạnh tranh với tiền đồng.

Có thể thấy, tiền giấy của ông là 1 sáng kiến đột phá thế nhưng cũng là 1 thất bại thảm hại. Tiền giấy đã để lại 1 dấu ấn khó quên trong lịch sử tiền tệ Việt Nam và là 1 bài học quý giá cho các thế hệ sau này.