Chuyên gia hé lộ loạt thông tin khó tin về siêu núi lửa trên toàn thế giới khiến nhiều người trầm trồ

Siêu núi lửa là một ngọn núi lửa đã tạo ra ít nhất một lần siêu phun trào, có nghĩa là tại một thời điểm nào đó trong lịch sử nó đã phun ra hơn 240 dặm khối (1.000 km khối) vật liệu núi lửa, đủ để lấp đầy Cảng Sydney 2.000 lần. Điều này đạt điểm 8 trên Chỉ số bùng nổ núi lửa (VEI), thang đo đo khối lượng vật chất phun ra, cũng như chiều cao và cường độ của đợt phun trào.

Michael Ba Lan, nhà nghiên cứu địa vật lý và nhà khoa học phụ trách Đài quan sát núi lửa Yellowstone chia sẻ với Live Science: “Một vụ siêu phun trào “lớn hơn 1.000 lần so với những gì núi St. Helens đã xảy ra vào năm 1980”. Vụ phun trào thảm khốc đó đã tạo ra một vụ nổ kéo dài 9 giờ, bắn đá và tro bay xa hơn 24 km vào không trung và làm nổ tung đỉnh núi lửa. Đám mây mảnh vụn tạo thành đã gây ra bóng tối hoàn toàn cách núi lửa tới 250 dặm (400 km), tro bụi rơi xuống tận Great Plains cách đó hơn 930 dặm (1.500 km).

Các vụ phun trào siêu phun trào phun ra nhiều magma đến mức lớp vỏ Trái đất phía trên khoang magma sụp đổ thành một khung cảnh hình cái bát được gọi là miệng núi lửa. Miệng núi lửa như ở Yellowstone có thể rộng hàng chục dặm và chứa các núi lửa hay còn gọi là nón than có thể tạo ra những vụ phun trào nhỏ hơn, đặc biệt núi lửa ở Yellowstone đã có hai lần phun trào lớn.

Vụ phun trào lớn nhất là Huckleberry Ridge Tuff xảy ra cách đây 2,1 triệu năm và phun ra 590 dặm khối (2.450 km khối) mảnh vụn núi lửa. Vụ còn lại được gọi là vụ phun trào Lava Creek đã tạo ra 240 dặm khối vật chất cách đây 631.000 năm.

Ba Lan cho biết, kể từ đó Yellowstone đã trải qua hàng chục vụ phun trào nhỏ hơn, dẫn đến sự nhầm lẫn xung quanh định nghĩa về siêu núi lửa. Ông cho biết: “Tôi nghĩ rằng thuật ngữ này gây hiểu lầm vì nó ám chỉ hầu hết rằng những loại núi lửa đó chỉ có những vụ nổ lớn, trong khi trên thực tế, hình thức phun trào phổ biến ở những ngọn núi lửa như vậy là một sự kiện nhỏ hơn nhiều, giống như dòng dung nham”.

Ba Lan chia sẻ thêm, nhãn giám sát núi lửa cũng được các phương tiện truyền thông và một số nhà khoa học áp dụng cho những ngọn núi lửa chưa bao giờ tạo ra siêu phun trào như Campi Flegrei ở Ý, đã làm đục ngầu thêm vùng nước. Vụ phun trào lớn nhất tại Campi Flegrei, xảy ra cách đây 39.000 năm, tạo ra vật liệu núi lửa ít hơn 10 lần so với một vụ siêu phun trào, đạt điểm 7 trên VEI. Bên cạnh đó ông cũng nhận định: “Việc nó không xảy ra một vụ phun trào như vậy không làm suy giảm Campi Flegrei theo bất kỳ cách nào. Ngay cả một vụ phun trào nhỏ hơn cũng có thể gây ra sự gián đoạn lớn”.

Theo một nghiên cứu năm 2022 trên toàn thế giới, chín ngọn núi lửa đang hoạt động đáp ứng các tiêu chí của một siêu núi lửa. Ở Mỹ, có Long Valley ở California và Valles ở New Mexico. Các siêu núi lửa khác là Toba ở Indonesia, Taupō ở New Zealand, Atitlán ở Guatemala và Aira, Kikai và Aso ở Nhật Bản.

Tác giả nghiên cứu Shanaka de Silva, giáo sư núi lửa học tại Đại học bang Oregon và Stephen Self, giáo sư phụ trợ về núi lửa tại trường đại học cho biết: "Bên dưới đại dương là một vấn đề khác, nhưng siêu núi lửa ít có khả năng phát triển ở những môi trường này".

Trong khi De Silva và Self tranh luận ủng hộ việc sử dụng thuật ngữ "siêu núi lửa" để chỉ chín ngọn núi lửa này, thì Ba Lan lại thích gọi chúng là "hệ thống miệng núi lửa" - một danh mục mà ông dùng để bao gồm "bất kỳ ngọn núi lửa nào đã trải qua một vụ nổ đủ lớn để bề mặt đã sụp đổ thành một khoang magma trống rỗng một phần".

Vậy tại sao không gọi chúng là hệ thống miệng núi lửa, miệng núi lửa lớn hay phức hợp miệng núi lửa, De Silva và Self đã viết: Các siêu núi lửa có những đặc điểm chính giúp phân biệt chúng với các núi lửa tạo thành các miệng núi lửa nhỏ hơn khi chúng phun trào. Đáng chú ý, không giống như các núi lửa hình thành miệng núi lửa khác, các siêu núi lửa mở rộng các bể chứa magma thay vì thường xuyên thổi bay đỉnh.

“Chúng tôi vẫn không hiểu làm thế nào những khoang magma lớn này có thể hình thành”, Ba Lan nói. Nhưng có một lời giải thích là các khoang magma đàn hồi nuôi dưỡng các siêu núi lửa hình thành khi các đốm magma có thành phần khác nhau trộn lẫn với nhau, Ba Lan cho biết. “Một khi bạn tập hợp một hồ chứa magma lớn và phức tạp như vậy, nó có thể trở nên mất ổn định và phun trào”.

Nghiên cứu cho thấy siêu phun trào ở Yellowstone liên quan đến nhiều sự kiện bùng nổ. Ba Lan cho hay: “Đúng hơn, các vụ phun trào là những sự kiện phức tạp tác động đến nhiều khối magma liên kết lại và có thể cách nhau hàng tuần hoặc thậm chí hàng năm".

Mặc dù thuật ngữ “siêu núi lửa” đôi khi bị sử dụng sai, nhưng có lẽ nó sẽ không đi đến đâu cả, thay vì phớt lờ nó đi thì chúng ta nên nhận ra rằng thuật ngữ này vẫn tồn tại và sử dụng đúng cách.

Theo Live Science.