Thí sinh gian lận trong thi cử thời phong kiến bị phạt cực nặng, sai 1 chữ là mất cả cuộc đời
Vừa qua, nam sinh gian lận trong kỳ thi tốt nghiệp THPT bị cơ quan chức năng khởi tố về tội ‘Vô ý làm lộ bí mật Nhà nước’. Có thể bạn không biết, nếu sống ở thời phong kiến, nam sinh này có thể đối diện hình phạt kinh khủng hơn nhiều.
Với chuyện thi cử, mọi hành động gian lận, dù với nguyên nhân gì đều là không thể chấp nhận. Tri thức dối trá là thứ tri thức bị xem thường nhất. Từ thời xưa, việc gian lận khi thi cử đã bị lên án mạnh mẽ và ai vi phạm đều phải nhận hậu quả nặng nề. Đặc biệt, phong kiến Việt Nam còn có nhiều quy tắc đi kèm khi thi cử. Đây cũng là thử thách rất lớn với mỗi sĩ tử.
Theo ghi chép trong “Đại Việt sử ký toàn thư”, vào năm 1070, vua Lý Nhân Tông cho xây dựng Văn Miếu, và chỉ một năm sau, Quốc Tử Giám chính thức được thành lập. Đến năm 1075, kỳ thi tuyển chọn nhân tài đầu tiên mang tên "Minh kinh bác học" được tổ chức, đánh dấu mốc khai sinh nền khoa cử Việt Nam.
Từ thời Lý trở đi, các triều đại phong kiến kế tiếp nhau đều quan tâm, điều chỉnh và hoàn thiện dần hệ thống giáo dục và thi cử, sao cho phù hợp với tình hình đất nước. Tuy nhiên, điểm chung xuyên suốt vẫn là những quy định nghiêm ngặt, khắt khe đối với sĩ tử.
Sách “Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ” cho thấy, triều Nguyễn đã ban hành nhiều quy định gắt gao. Thí sinh không được mang tài liệu vào trường thi, không được tự ý rời vị trí, không gây ồn ào, không vứt bỏ hay sửa bảng tên, cấm gian lận tên tuổi hoặc nộp bài muộn. Nếu vi phạm, hình phạt rất nặng: bị gông một tháng, sau đó đánh 100 roi. Ngay cả quan chức địa phương phụ trách giáo dục cũng bị liên đới trách nhiệm nếu thí sinh phạm lỗi.
Chưa dừng ở đó, bài thi còn có những quy chuẩn hình thức nghiêm khắc. Một trong những lỗi nặng nhất là phạm húy, tức dùng trùng tên vua, hoàng hậu hoặc tên tổ tiên hoàng tộc. Bài phạm húy chắc chắn bị loại. Việc bị loại ở thời phong kiến mà nói, ảnh hưởng rất lớn đến tương lai một thí sinh, thậm chí khiến cuộc đời họ sẽ rẽ sang hướng khác.
Ngoài ra, còn có lỗi khiếm trang và khiếm đài. Khiếm trang là bài thi dùng lời lẽ dung tục, thiếu trang nhã hoặc thiếu tôn kính với các từ thiêng liêng. Khiếm đài xảy ra nếu không xuống hàng hoặc không nhường dòng khi gặp các từ tôn quý như "thiên", "địa", "đế", "hậu".
Để được dự thi, bốn tháng trước đó, thí sinh phải đăng ký tại địa phương để kiểm tra lý lịch, phẩm hạnh. Người đang chịu tang cha mẹ, ông bà (nếu thuộc diện phải thờ phụng), người bất hiếu hoặc bất hòa với anh em đều bị cấm thi. Thậm chí, thân nhân của kẻ phạm tội cũng không được tham gia. Phụ nữ tuyệt đối không được dự thi, ngoại trừ trường hợp hiếm hoi duy nhất: Nguyễn Thị Duệ, nữ tiến sĩ duy nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam, người phải cải nam trang để thi đỗ thời nhà Mạc.
Những quan viên dính líu đến gian lận thi cử bị xử rất nặng. Tương truyền, Cao Bá Quát từng chỉnh sửa bài thi phạm húy của một thí sinh vì tiếc tài năng. Sự việc bị phát giác, ông bị bắt giam, suýt bị xử tử.
Trong lịch sử, có không ít vụ việc "chạy điểm" bị phanh phui. Năm 1673, quan Tham chính Vũ Cầu Hối và phủ doãn Ngô Sách Dụ nhận tiền để nâng đỡ thí sinh. Hậu quả, cả hai bị tước chức, giáng làm nô lệ.
Năm 1696, Lê Hi, quan Tham tụng, nhờ Sách Tuân sửa bài thi Hương của con trai mình. Ban đầu trượt, nhưng sau được sửa thành đỗ. Ngô Hải, phó đô ngự sử, biết việc nhưng không báo cáo. Cuối cùng, Sách Tuân bị xử giảo (thắt cổ chết), Ngô Hải bị bãi chức, nhiều quan khảo thí bị phạt. Riêng Lê Hi, dù là chủ mưu, vẫn thoát tội nhờ địa vị cao.
Một vụ nổi tiếng khác xảy ra năm 1775, trong kỳ thi Hội triều Lê Hiển Tông. Lê Quý Kiệt, con trai danh sĩ Lê Quý Đôn, đã tráo bài cho Đinh Thì Trung. Khi bị phát hiện, Thì Trung bị đày ra Yên Quảng, còn Quý Kiệt bị tước học vị, giáng xuống dân thường và giam tại ngục cửa Đông, một thời gian sau mới được thả.
Nền khoa cử phong kiến Việt Nam tồn tại nhiều phép tắc và chuẩn mực khắt khe. Dù có nhiều hạn chế, song chính những quy định nghiêm ngặt ấy đã phần nào đảm bảo sự công bằng, răn đe gian lận, đồng thời khắc họa rõ nét tinh thần trọng hiền tài và đạo đức của xã hội xưa.
