Vị tướng Việt Nam được nước ngoài tặng danh hiệu Anh hùng, là người châu Á đầu tiên bay vào vũ trụ
Vị tướng này là người từng 2 lần lập kỷ lục vang danh thế giới: Người đầu tiên bắn rơi B-52 và là người châu Á đầu tiên bay vào vũ trụ.
Tại Việt Nam, nếu đưa bức hình của người đàn ông này ra, gần như tất cả đều biết đến ông. Trải qua hàng chục năm, đất nước có nhiều thay đổi, nhưng ông vẫn mãi được xem là một biểu tượng, niềm tự hào của dân tộc. Đó chính là Trung tướng Phạm Tuân.
Trung tướng Phạm Tuân sinh năm 1947 tại xã Quốc Tuấn, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Năm 18 tuổi ông nhập ngũ nhưng không đủ chuẩn hình thể thi tuyển phi công nên học làm thợ máy, sửa chữa máy bay.
Khi thi tuyển phi công năm 1965, ông không đạt do mắc bệnh tim bẩm sinh. Thay vào đó, ông được cử sang Liên Xô học nghề thợ máy tại thành phố Krasnodar. Nhưng với nghị lực phi thường, ông kiên trì rèn luyện sức khỏe, và đến năm 1966, khi có đợt tuyển chọn bổ sung phi công, ông đã được chọn nhờ được bác sĩ Liên Xô xác nhận đủ điều kiện sức khỏe. Với một người từng có vấn đề tim mạch thì đây là điều cực hiếm.
Tháng 7 năm 1980, tại sân bay vũ trụ Baikonur (nay thuộc nước Cộng hòa Kazakhstan), một sự kiện lịch sử đã đánh dấu mốc son trong hành trình chinh phục không gian của Việt Nam: Phạm Tuân – người con của đất Việt cùng nhà du hành vũ trụ Liên Xô Viktor Gorbatko chính thức bay vào không gian trên tàu Soyuz.
Đúng 1h33 ngày 23/7/1980 (giờ Hà Nội), tại Baikonur, khi tàu Liên hợp 37 cất cánh, quốc kỳ Việt Nam đã tung bay giữa bầu trời vũ trụ, đưa đất nước ta sánh vai cùng các cường quốc không gian. Đây là bước ngoặt đánh dấu sự hiện diện chính thức của Việt Nam trên bản đồ du hành vũ trụ thế giới. Sau 142 vòng bay quanh Trái Đất, họ trở về an toàn vào ngày 31/7, hoàn thành xuất sắc sứ mệnh quốc tế.
Trong chuyến bay vũ trụ năm 1980, ngoài thiết bị nghiên cứu, Phạm Tuân còn mang theo những biểu tượng thiêng liêng của dân tộc là: Một nắm đất Ba Đình, bản Tuyên ngôn Độc lập và Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ảnh Bác Hồ, ảnh Tổng Bí thư Lê Duẩn, hai huy hiệu Bác Hồ, và lá cờ Tổ quốc. Tất cả đều được đóng dấu xác nhận đã từng hiện diện ngoài vũ trụ.
Trên quỹ đạo, Anh hùng Phạm Tuân đã tiến hành nhiều thí nghiệm khoa học và ghi lại hình ảnh Tổ quốc từ không gian. Với thành tích xuất sắc, ngay trong năm 1980, Trung tá Phạm Tuân được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động Việt Nam, nhận Huân chương Hồ Chí Minh, và là người nước ngoài đầu tiên được trao danh hiệu Anh hùng Liên Xô, kèm Huân chương Lênin – phần thưởng cao quý của nước bạn.
Chia sẻ về chuyến bay vào vũ trụ trong một cuộc phỏng vấn năm 2020, ông Phạm Tuân kể lại khoảnh khắc cả phi hành đoàn gặp trục trặc với hệ thống điều khiển động cơ. Trong giây phút bất ổn, ông và Gorbatko phải chờ đợi tín hiệu chỉ đạo từ trung tâm mặt đất. Rất may, sau khi nhận được hướng dẫn, động cơ đã vận hành trở lại, và con tàu tiếp tục hành trình trên quỹ đạo trung gian ở độ cao hơn 300 km.
Không chỉ là người Việt Nam và châu Á đầu tiên bay vào vũ trụ, anh hùng Phạm Tuân còn nổi danh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Đêm 27/12/1972, ông trở thành phi công đầu tiên trên thế giới bắn rơi một máy bay B-52 từ trên không và trở về an toàn. Đây là kỳ tích tưởng như không thể với loại máy bay từng được mệnh danh là “pháo đài bay bất khả xâm phạm” của không quân Hoa Kỳ. Với chiến công này, ngày 3/9/1973, ông được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Việt Nam, khi đang là Thượng úy, Biên đội trưởng thuộc Đại đội 5, Trung đoàn 921, Sư đoàn 371.
