Luật thuế mới sắp ‘kích hoạt’: Hộ kinh doanh chuẩn bị tinh thần cho loạt nghĩa vụ chưa từng có từ 2026
Luật Quản lý thuế 2025 với hàng loạt quy định mới đang đẩy hộ kinh doanh vào giai đoạn chuyển đổi chưa từng có, khi bỏ thuế khoán, áp dụng hóa đơn điện tử và 15 nghĩa vụ thuế 2026 chính thức có hiệu lực.
Cục Thuế quá tải, hộ kinh doanh xếp hàng dài trước “giờ G” cải cách thuế
Những ngày cận cuối năm, không khí tại nhiều Chi cục Thuế trên địa bàn Hà Nội và các tỉnh, thành phố lớn trở nên căng thẳng khác thường. Không phải vì cao điểm quyết toán, mà bởi làn sóng hộ kinh doanh đổ dồn về cơ quan thuế để tìm hiểu các quy định mới sắp áp dụng. Sự thay đổi mang tính bước ngoặt của Luật Quản lý thuế 2025 đang khiến nhiều người “đứng ngồi không yên”.
Ghi nhận vào chiều 18/12 tại Chi cục Thuế khu vực Hà Đông, hàng trăm người xếp hàng kéo dài từ bộ phận “một cửa” ra tận hành lang. Phần lớn trong số đó là chủ các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, buôn bán gia đình, quán ăn, cửa hàng tạp hóa, kinh doanh online. Không ít người cho biết họ đã phải quay lại cơ quan thuế nhiều lần vì lượng người quá đông.
Chị Nguyễn Thị Quyên, chủ một cửa hàng đồ gia dụng tại quận Hà Đông, cho hay trước đây mỗi lần lên làm thủ tục thuế chỉ mất vài chục phút. “Bây giờ thì khác hẳn. Nghe thông tin từ năm 2026 sẽ bỏ thuế khoán, phải dùng máy tính tiền, hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế nên tôi lo lắm. Không hiểu rõ mà làm sai thì tiền phạt có khi còn nhiều hơn tiền lãi”, chị Quyên chia sẻ.
Tâm lý lo lắng của chị Quyên không phải cá biệt. Trên thực tế, hàng triệu hộ kinh doanh trên cả nước đang chịu áp lực lớn khi Quốc hội chính thức thông qua Luật Quản lý thuế 2025 (Luật số 108/2025/QH15) vào ngày 10/12/2025. Dù luật có hiệu lực toàn diện từ ngày 1/7/2026, nhưng nhiều nội dung liên quan trực tiếp đến hộ kinh doanh, hóa đơn điện tử và bỏ thuế khoán sẽ được triển khai sớm hơn.
Theo giới chuyên gia, đây là bước chuyển quan trọng trong quản lý thuế, nhằm đưa khu vực kinh doanh cá thể vào quỹ đạo minh bạch, quản lý bằng dữ liệu số. Tuy nhiên, với phần đông hộ kinh doanh vốn quen với cách nộp thuế khoán đơn giản, việc phải thay đổi phương thức quản lý, ghi chép và kê khai là thách thức không nhỏ.
Trao đổi với phóng viên, luật sư Lê Hiếu - Giám đốc Công ty Luật Hiếu Hùng, người có nhiều năm tư vấn về thuế, cho rằng sự hoang mang hiện nay là điều dễ hiểu. “Luật Quản lý thuế 2025 không chỉ thay đổi mức độ quản lý, mà còn thay đổi tư duy vận hành của hộ kinh doanh. Việc bỏ thuế khoán và áp dụng hóa đơn điện tử đồng nghĩa với việc mọi giao dịch đều được ghi nhận, truy xuất”, ông Hiếu nhận định.
15 nghĩa vụ thuế 2026: Luật mới hộ kinh doanh buộc phải nắm rõ
Một trong những điểm mấu chốt của Luật Quản lý thuế 2025 là Điều 37, quy định chi tiết 15 nghĩa vụ thuế 2026 mà người nộp thuế, trong đó có hộ kinh doanh, bắt buộc phải thực hiện kể từ ngày 1/7/2026. Theo các chuyên gia pháp lý, đây được xem là “xương sống” của luật, tạo hành lang pháp lý chặt chẽ hơn nhưng cũng đặt ra nhiều yêu cầu khắt khe.
Cụ thể, hộ kinh doanh phải thực hiện đăng ký thuế, sử dụng mã số thuế đúng quy định; kê khai trung thực, chính xác, nộp hồ sơ thuế đúng hạn và chịu trách nhiệm trước pháp luật về toàn bộ thông tin đã khai. Việc nộp thuế, tiền chậm nộp và tiền phạt cũng phải thực hiện đầy đủ, đúng thời hạn, thông qua mã định danh khoản phải nộp do cơ quan thuế cung cấp.
Một thay đổi quan trọng khác là yêu cầu tuân thủ chế độ kế toán, thống kê và sử dụng hóa đơn điện tử. Từ năm 2026, bỏ thuế khoán sẽ kéo theo việc hộ kinh doanh phải ghi chép doanh thu, chi phí, xuất hóa đơn điện tử cho từng giao dịch bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ. Đây là điểm khiến nhiều người lo lắng nhất, bởi không ít hộ kinh doanh lâu nay hoạt động dựa trên kinh nghiệm, ít tiếp cận công nghệ.
Luật cũng yêu cầu người nộp thuế ghi nhận đầy đủ các hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế, cung cấp thông tin kịp thời cho cơ quan thuế khi được yêu cầu, đồng thời chấp hành các quyết định kiểm tra, thanh tra thuế. Trường hợp có tranh chấp về số thuế bị ấn định, người nộp thuế vẫn phải nộp trước, sau đó mới được quyền khiếu nại hoặc khởi kiện theo quy định.
Đáng chú ý, Luật Quản lý thuế 2025 còn đặt ra nghĩa vụ vận hành hạ tầng kỹ thuật để thực hiện giao dịch điện tử. Điều này đồng nghĩa hộ kinh doanh phải chuẩn bị máy tính tiền, phần mềm quản lý bán hàng và hệ thống kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Với những hộ kinh doanh nhỏ, đây là khoản đầu tư không hề nhỏ trong bối cảnh chi phí kinh doanh ngày càng tăng.
Luật sư Lê Hiếu cho rằng, thay vì chỉ nhìn vào áp lực trước mắt, hộ kinh doanh cần coi đây là bước chuyển tất yếu. “Việc áp dụng hóa đơn điện tử và bỏ thuế khoán sẽ giúp môi trường kinh doanh minh bạch hơn, hạn chế cạnh tranh không lành mạnh. Vấn đề là hộ kinh doanh cần chuẩn bị sớm, không nên chờ đến sát thời điểm luật có hiệu lực mới xoay xở”, ông Hiếu phân tích.
Theo khuyến nghị của các chuyên gia, từ nay đến đầu năm 2026, hộ kinh doanh nên chủ động rà soát lại hoạt động kinh doanh, tập làm quen với việc ghi chép sổ sách, tìm hiểu các giải pháp hóa đơn điện tử phù hợp quy mô. Đồng thời, cần theo dõi sát các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Quản lý thuế 2025 để tránh hiểu sai hoặc bỏ sót nghĩa vụ.
Cũng theo giới luật sư, mốc 1/1/2026 là thời điểm quan trọng đối với các quy định liên quan đến hóa đơn điện tử, trong khi mốc 1/7/2026 đánh dấu thời điểm toàn bộ 15 nghĩa vụ thuế 2026 chính thức áp dụng. Việc nắm rõ luật ngay từ bây giờ sẽ giúp hộ kinh doanh giảm thiểu rủi ro, tránh những khoản phạt có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự sống còn của hoạt động kinh doanh.
