Một nhà điều hành trong lĩnh vực lọc hóa dầu tại Trung Quốc – doanh nghiệp từng bị Washington trừng phạt vào tháng 5 vì mua dầu thô từ Iran – hiện vẫn đang tiếp tục triển khai dự án mở rộng sản xuất hóa dầu trị giá 3,6 tỷ USD.
Hoạt động xây dựng tại Tổ hợp hóa chất Xinhai ở thành phố Cangzhou, miền Bắc Trung Quốc, cho thấy các nhà máy lọc dầu tư nhân – nhóm khách hàng lớn nhất của dầu Iran – vẫn có thể duy trì hoạt động dù nằm trong danh sách trừng phạt ngày càng mở rộng của phương Tây, vốn nhằm cắt giảm nguồn thu từ dầu mỏ của các chính phủ như Tehran hay Moscow.
Đầu năm ngoái, tập đoàn mẹ Hebei Xinhai Holdings Group đã công bố kế hoạch đầu tư 50 tỷ nhân dân tệ (7,08 tỷ USD) để chuyển đổi nhà máy lọc dầu hiện hữu thành một cơ sở sản xuất hóa chất, theo truyền thông nhà nước. Một nguồn tin trực tiếp theo sát dự án cho biết khoảng một nửa khoản đầu tư này dành cho giai đoạn đầu của tổ hợp hóa dầu, dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2026; tuy nhiên, người này từ chối nêu tên vì tính nhạy cảm của thông tin.
Tháng 5 năm nay, Xinhai Chemical – đơn vị vận hành nhà máy lọc công suất 120.000 thùng/ngày – cùng một số doanh nghiệp cảng dầu khác của Trung Quốc đã bị Bộ Tài chính Mỹ cáo buộc mua hàng trăm triệu USD dầu thô Iran, trong động thái gây sức ép của chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm buộc Tehran hạn chế chương trình hạt nhân.
Các lệnh trừng phạt này ban đầu khiến hoạt động của Xinhai Chemical bị gián đoạn, trong đó có việc các ngân hàng quốc doanh tạm ngừng cung cấp dịch vụ. Tuy nhiên, doanh nghiệp nhanh chóng tìm ra phương án ứng phó bằng cách vận hành thông qua các pháp nhân tách biệt với đơn vị nằm trong danh sách đen, từ đó tiếp tục duy trì nhập khẩu dầu thô Iran, theo hai nguồn tin liên quan đến dự án và một nguồn tin thứ ba xác nhận. “Công ty đã sớm ổn định lại sau những trục trặc ban đầu,” một người cho biết.
Xinhai Holdings và Xinhai Chemical đều không phản hồi yêu cầu bình luận. Bộ Tài chính Mỹ cũng từ chối đưa ra bất kỳ bình luận nào.
Một nguồn tin khác cho biết việc mở rộng đang được triển khai dưới sự quản lý của Hebei Zhixiang Chemical New Materials – một pháp nhân độc lập với Xinhai Chemical,
dù Reuters không tìm được dữ liệu đăng ký kinh doanh chi tiết của công ty này.
Reuters trước đó ghi nhận nhiều nhà máy lọc dầu tư nhân khác của Trung Quốc, thường được gọi là “teapots”, khi bị áp trừng phạt cũng sử dụng chiến lược tương tự: chuyển hoạt động sang các công ty mới để tránh gián đoạn kinh doanh.
Luật sư Tan Albayrak, chuyên gia về lệnh trừng phạt của hãng Reed Smith (London), nhận định: “Nhiều doanh nghiệp bị trừng phạt được cho là đang đổi tên hoặc tái cơ cấu – điều này phần nào cho thấy các lệnh trừng phạt thực sự tạo ra tác động.” Tuy nhiên, ông lưu ý nếu pháp nhân mới bị xem là “công ty con” của thực thể cũ đã bị trừng phạt, thì các đối tác thương mại vẫn có thể dè dặt tham gia giao dịch tùy theo mức độ chấp nhận rủi ro của họ.
Hiện vẫn chưa rõ việc mở rộng tại Xinhai có gặp trở ngại do hạn chế tiếp cận công nghệ nước ngoài hay không. Dù vậy, hai chuyên gia ngành cho rằng dự án có thể lựa chọn sử dụng thiết bị và công nghệ trong nước để tránh phụ thuộc vào bên ngoài.
Theo một trong các nguồn tin, các hạng mục đang xây dựng tại Xinhai bao gồm nhà máy hydrocracker công suất 3 triệu tấn/năm, dây chuyền sản xuất aromatics công suất 1,2 triệu tấn/năm, cùng cơ sở sản xuất toluene disproportionation (TDP) công suất 3,5 triệu tấn/năm.
Dự kiến đi vào vận hành trong nửa đầu năm 2027, tổ hợp này sẽ sản xuất xylen hỗn hợp – nguyên liệu cho ngành sơn và chất tẩy rửa – cùng benzen, phụ gia xăng MTBE, propylen oxit (PO) và polyisobutylene (PIB).
Xinhai Chemical hiện nắm hạn ngạch nhập khẩu dầu thô 74.000 thùng/ngày, thuộc nhóm hạn ngạch lớn nhất mà chính phủ Trung Quốc cấp cho các nhà máy lọc dầu tư nhân có quy mô tương đương.
