Bản đồ dầu mỏ toàn cầu thay đổi chóng mặt trước lệnh trừng phạt của ông Trump với 2 tập đoàn dầu khí lớn của Nga
Việc Mỹ áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với những tập đoàn dầu khí hàng đầu của Nga như Lukoil và Rosneft được dự báo sẽ tạo ra những biến chuyển sâu rộng đối với ngành năng lượng toàn cầu trong thời gian tới.
Hồi tháng 10, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký quyết định trừng phạt Rosneft và Lukoil – hai doanh nghiệp nắm giữ, trực tiếp hoặc gián tiếp, khoảng hai phần ba kim ngạch xuất khẩu dầu thô của Nga. Các biện pháp này chính thức có hiệu lực từ ngày 21/11, được xem là đòn giáng mạnh vào nguồn thu chủ chốt của Điện Kremlin.
Theo ước tính của Reuters, doanh thu từ dầu khí – lĩnh vực chiếm gần 25% ngân sách liên bang Nga – trong tháng 11 đã sụt giảm khoảng một phần ba so với cùng kỳ năm trước. Tổng thu từ nhiên liệu hóa thạch của Nga, quốc gia xuất khẩu dầu lớn thứ hai thế giới, hiện đang chạm mức thấp nhất kể từ khi các lệnh trừng phạt quốc tế được áp đặt sau chiến dịch quân sự tại Ukraine năm 2022.
Tác động từ các lệnh cấm vận đang thể hiện rõ trên thị trường tiêu thụ. Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ và Brazil đã thu hẹp đáng kể lượng dầu thô nhập khẩu từ Nga, trong khi giới giao dịch gặp khó khăn trong việc tìm đầu ra thay thế. Hệ quả là khối lượng dầu Nga tồn kho trên biển tăng lên mức kỷ lục. Trung Quốc được cho là có thể hấp thụ một phần lượng dầu dư thừa này, song Moscow nhiều khả năng sẽ phải chấp nhận mức chiết khấu sâu hơn để duy trì dòng chảy xuất khẩu.
Khác với các biện pháp trước đây như áp giá trần, gây sức ép ngoại giao hay siết chặt vận tải biển – vốn chủ yếu tác động đến khâu hậu cần và tài chính – đợt trừng phạt lần này nhắm trực diện vào “lõi” của ngành dầu mỏ Nga. Washington qua đó phát đi thông điệp rằng ngay cả những “gã khổng lồ” năng lượng của Nga cũng không còn nằm ngoài tầm ngắm.
Nếu các lệnh trừng phạt được duy trì, Lukoil và Rosneft có thể buộc phải thoái vốn khỏi hàng loạt tài sản tại châu Âu, Trung Đông, châu Phi và Mỹ Latin. Viễn cảnh này không chỉ làm thay đổi quyền sở hữu các mỏ dầu và nhà máy lọc dầu lớn, mà còn tái định hình các chuỗi cung ứng và mối quan hệ thương mại năng lượng toàn cầu trong dài hạn.
Trong bối cảnh đó, việc Lukoil gấp rút tìm cách bán bớt danh mục đầu tư quốc tế trị giá khoảng 22 tỷ USD trước khi giấy phép tạm thời của Mỹ hết hạn vào ngày 13/12 được xem là bước đi mang tính sống còn. Diễn biến này có thể mở ra cơ hội để các tập đoàn dầu khí Mỹ và nhà đầu tư phương Tây giành lại những vị trí chiến lược mà Moscow từng nắm giữ.
Sự chú ý hiện dồn vào các tài sản thượng nguồn sinh lời nhất của Lukoil, bao gồm mỏ West Qurna-2 tại Iraq; cổ phần tại các mỏ Karachaganak và Tengiz ở Kazakhstan; mỏ Shah Deniz của Azerbaijan; cùng chuỗi dự án trải rộng từ Mexico, Ghana đến Nigeria và Ai Cập.
Ở khâu hạ nguồn, tác động của lệnh trừng phạt cũng không kém phần đáng kể. Các nhà máy lọc dầu do Lukoil sở hữu tại Bulgaria, Romania và Hà Lan – từng là những “điểm tựa” quan trọng cho ảnh hưởng năng lượng của Nga tại châu Âu – nhiều khả năng sẽ phải chuyển nhượng nếu các biện pháp cấm vận tiếp tục kéo dài. Tại Phần Lan, công ty con của Lukoil đã lên kế hoạch đóng cửa hơn 400 trạm xăng sau khi chính phủ nước này từ chối cấp miễn trừ.
Dù Lukoil vẫn được phép tiếp tục vận hành hàng trăm điểm bán lẻ tại Mỹ, Bỉ, Hà Lan và khu vực Tây Balkan theo diện ngoại lệ, nhưng thị phần của tập đoàn này tại các thị trường nói trên vốn đã không lớn. Trong dài hạn, sự thu hẹp hiện diện quốc tế của các “ông lớn” dầu khí Nga được đánh giá sẽ để lại khoảng trống đáng kể, tạo điều kiện cho các đối thủ phương Tây tái sắp xếp lại cục diện năng lượng toàn cầu.
