Ngôi chùa có ‘1-0-2’ nằm trong khuôn viên 2 trường đại học ở Hà Nội, từng được 2 vị vua tôn thờ
Giữa lòng phố thị sôi động, ngôi chùa này vẫn giúp nhiều người dân cảm thấy an yên khi được đến đây chiêm bái.
Chùa Thánh Chúa là một cổ tự có niên đại từ thời Lý, được khởi dựng trước năm 1064, và là một trong những dấu tích lịch sử lâu đời nhất của khu vực Thăng Long xưa. Ngôi chùa hiện tọa lạc tại phường Dịch Vọng Hậu, Hà Nội.
Lịch sử độc đáo: Nơi 2 vị Hoàng đế được tôn kính
Điểm đặc biệt của chùa Thánh Chúa là sự kết nối chặt chẽ với hai vị Hoàng đế lớn trong lịch sử.
Theo truyền thuyết, chùa được coi là linh ứng trong việc cầu tự, giúp Nguyên phi Ỷ Lan hạ sinh được Hoàng tử Càn Đức (sau này là vua Lý Nhân Tông). Hơn bốn thế kỷ sau, nơi đây lại trở thành chốn nương náu và nuôi dưỡng vị vua vĩ đại Lê Thánh Tông thời thơ ấu. Vì lẽ đó, dân gian vẫn truyền tụng câu ca dao: "Ngàn năm nay có mấy chùa / Như chùa Thánh Chúa hai vua tôn thờ".
Tiến sĩ Tạ Thị Tâm, nhà nghiên cứu lịch sử văn hóa Phật giáo tại Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, chia sẻ rằng, do vua Lý Thánh Tông tuổi đã cao mà chưa có con trai nối ngôi, Người thường xuyên lui tới chùa Thánh Chúa để cầu tự. Sau khi thực hiện nghi lễ vào năm Quý Mão (1063), Nguyên phi Ỷ Lan đã mang thai và sinh hạ Hoàng tử Càn Đức.
Trong triều đại nhà Lê, ngôi cổ tự này gắn liền với tuổi thơ đầy gian truân của vua Lê Thánh Tông (tên húy là Lê Tư Thành). Theo các sách chính sử và bản ngọc phả lưu tại chùa, thân mẫu của vua là bà Ngô Thị Ngọc Dao. Khi triều đình gặp biến loạn, ngôi chùa là nơi bà Ngọc Dao cùng Thái tử Lê Tư Thành ẩn mình. Sau khi loạn lạc được dẹp yên, Thái tử được trung thần đưa về kinh và lên ngôi. Về sau, nhà vua ghi nhớ công ơn vị sư trụ trì cùng ngôi chùa đã che chở mẹ con mình nên đã ban sắc phong và cho trùng tu lại chùa.
Kiến trúc thanh tịnh giữa lòng trường Đại học
Chùa Thánh Chúa nằm ở một vị trí đặc biệt: trong khuôn viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (cận kề nhà thi đấu và tòa nhà K), và đối diện với Trường Đại học Luật (Đại học Quốc gia Hà Nội).
Về mặt kiến trúc, chùa được xây dựng theo kết cấu hình chữ Đinh, với Tam Bảo quay về hướng tây nam, bố trí theo dạng chuôi vồ. Khuôn viên chùa có vườn rộng hai bên chính điện và các lối ngách thông ra phía sau, dẫn đến các khu vực quan trọng như Nhà Tổ, Nhà Mẫu, Nhà Tăng, điện thờ Ỷ Lan, và vườn tháp mộ.
Trải qua thời gian và nhiều lần trùng tu, chùa vẫn bảo tồn được một hệ thống tượng thờ phong phú được chế tác từ gỗ và đất nung. Đặc biệt, khu vườn tháp nằm đối diện Nhà Mẫu Mai Dịch, gồm 9 ngôi bảo tháp lớn nhỏ, là nơi lưu giữ tro cốt của các vị trụ trì và chư tôn đức. Các tháp được xây dựng theo kiểu dáng bốn mặt, trang trí bằng hoa văn Phật giáo truyền thống, với cửa dạng tò vò và hình búp sen phía trên, tượng trưng cho sự thuần khiết.
Ngoài ra, trên gác Tam quan còn lưu giữ một quả chuông đồng được đúc từ năm Minh Mạng thứ 9 (1828) và một chiếc khánh đồng nặng 125kg, mang niên hiệu Thiệu Trị thứ 5 (1845).
Sự quan tâm đến việc bảo tồn di tích đã được chứng minh: Theo ghi chép, vào năm 1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh trong lần ghé thăm Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã đề nghị dỡ bỏ hội trường được xây dựng chắn ngay trước cổng Tam quan chùa để giữ gìn nguyên vẹn kiến trúc.
Ngày nay, chùa mở cửa hàng ngày, trở thành điểm sinh hoạt tâm linh quen thuộc của phật tử địa phương, đặc biệt là người dân hai phường Dịch Vọng Hậu và Mai Dịch. Nhiều giáo viên và học sinh Trường THPT Chuyên Đại học Sư phạm cũng thường xuyên đến chùa để dâng hương cầu nguyện trước các kỳ thi quan trọng.
Hàng năm, lễ hội truyền thống chùa Thánh Chúa được tổ chức vào ngày 25 tháng Giêng, bao gồm phần nghi lễ dâng hương, cúng Phật và tưởng niệm Nguyên phi Ỷ Lan, cùng với các trò chơi dân gian như cờ bỏi, bắt trạch trong chum và bịt mắt đập niêu.
