Vụ 10 tấn cá khoai chứa chất bảo quản cực độc: Hóa chất ướp cá độc mức nào, dấu hiệu nhận biết
Kết quả kiểm nghiệm xác định toàn bộ số cá khoai ướp lạnh trên đều chứa chất bảo quản Formaldehyde với hàm lượng từ 90 đến 105 mg/kg. Đây là chất cực độc, bị cấm sử dụng trong chế biến, bảo quản thực phẩm.
Vừa qua, Công an tỉnh Thanh Hóa đã phát hiện, bắt giữ một xe đầu kéo vận chuyển hơn 10 tấn cá khoai được ướp formol đậm đặc trong 271 thùng xốp ướp đá. Theo thông tin ban đầu, các thùng hàng này được nhập khẩu từ Trung Quốc qua cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị (Lạng Sơn), sau đó dự kiến giao cho các thương lái tại nhiều tỉnh từ Thanh Hóa đến Bình Định.
Kết quả xét nghiệm của Viện Kiểm nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm quốc gia (Bộ Y tế) cho thấy toàn bộ số cá khoai trên đều chứa hàm lượng formol đậm đặc, dao động từ 90 đến 105 mg/kg. Đáng chú ý, formol là hợp chất bị cấm sử dụng trong chế biến và bảo quản thực phẩm. Vậy formol là gì và mức độ nguy hại đối với sức khỏe đến đâu.
Formol là gì
Theo PGS.TS Trần Hồng Côn, nguyên giảng viên khoa Hóa, Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội), việc sử dụng hóa chất, đặc biệt là formol, trong chế biến thực phẩm có thể gây hại cho sức khỏe.
Formol (hay formaldehit) có công thức hóa học HCHO. Đây là chất diệt khuẩn, chống thối, chống ôi, thường được biết đến như một hóa chất bảo quản trong phòng thí nghiệm. Formol thường ở dạng lỏng, không màu và có mùi hăng.
Ngoài lĩnh vực phòng thí nghiệm, formol còn được sử dụng trong sản xuất chất kết dính, chất liên kết và dung môi. Vì vậy, hợp chất này có thể xuất hiện trong nhiều sản phẩm tiêu dùng như ván gỗ ép, sơn, giấy dán tường, một số loại vải tổng hợp.
Formaldehyde cũng có thể phát sinh như sản phẩm phụ của quá trình đốt khí tự nhiên, dầu hỏa, xăng, gỗ hoặc thuốc lá. Khí thải phương tiện giao thông và khói thuốc lá là những nguồn formaldehyde phổ biến trong môi trường.
Năm 2004, formaldehyde được Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Toàn cầu chuyển từ nhóm 2A (nhóm chất có khả năng gây ung thư) sang nhóm 1 (nhóm chất gây ung thư). WHO, FAO và Bộ Y tế đều nghiêm cấm sử dụng formol trong thực phẩm.
Tuy vậy, trong thực tế, formol vẫn bị sử dụng trái phép để bảo quản thực phẩm nhằm hạn chế ôi thiu, chống thối rữa. Đây là hành vi tiềm ẩn rủi ro lớn vì formol có độc tính cao đối với con người.
Tác hại đối với sức khỏe
Theo Bộ Y tế, tiếp xúc với formol có thể gây kích ứng da, mắt và đường hô hấp trên lẫn dưới. Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng phụ thuộc vào nồng độ và thời gian tiếp xúc, đồng thời có sự khác biệt theo cơ địa. Một số người nhạy cảm với formaldehyde có thể xuất hiện triệu chứng sớm hơn.
Khi hít phải, hơi formol có thể gây kích thích mắt, mũi, đường hô hấp và gây co thắt thanh quản. Trường hợp hít phải lượng lớn có thể dẫn tới tổn thương nghiêm trọng ở phổi.
Nếu nuốt phải formol, người tiếp xúc có thể gặp tình trạng viêm cấp tính đường tiêu hóa với các biểu hiện đau rát miệng, đau bụng dữ dội, nôn ói, nôn ra máu, đái máu và các rối loạn bài tiết nước tiểu như thiểu niệu hoặc vô niệu.
Formol tiếp xúc qua da có thể gây tổn thương tại chỗ như hoại tử da, dị ứng hoặc viêm da.
Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ sinh học và thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội), việc ngâm thực phẩm với formol để kéo dài thời gian bảo quản là rất nguy hiểm vì đây là chất cấm trong chế biến thực phẩm. Formol có độc tính cao và việc tiếp xúc kéo dài có thể làm tăng nguy cơ ung thư.
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ cũng nêu rằng tiếp xúc với formaldehyde đã được chứng minh gây ung thư trên động vật thí nghiệm. Các nghiên cứu ghi nhận mối liên quan giữa việc hít phải formaldehyde với ung thư vùng mũi và bệnh bạch cầu ở chuột. Khi formaldehyde được đưa vào nước uống, có ghi nhận sự gia tăng khối u ở dạ dày và ruột. Việc bôi formaldehyde lên da động vật thí nghiệm cũng liên quan đến sự phát triển nhanh hơn của một số loại ung thư do hóa chất khác gây ra.
Dấu hiệu thực phẩm có thể bị ngâm formol và lưu ý khi sử dụng
Với cá tươi, cá bị ngâm formol thường có biểu hiện cứng bất thường, thịt dai như cao su. Một số dấu hiệu khác có thể gồm vảy cứng, mang đỏ, mắt trong, ít mùi tanh và ít thu hút ruồi.
Với cá khô, formol có thể khiến cá trở nên cứng ngay cả khi nấu chín, màu trắng hơn và gần như không có mùi.
Đậu hũ tẩm formol thường có kết cấu dai hơn bình thường, bề mặt cứng và ít hỏng trong khoảng 24 giờ. Trong khi đó, đậu hũ thông thường sau 24 giờ dễ có hiện tượng nhớt và chua.
Dù vậy, các dấu hiệu nhận biết chỉ mang tính tham khảo. Không có mẹo thử formol tại nhà nào đảm bảo chính xác tuyệt đối. Nếu nghi ngờ thực phẩm có vấn đề hoặc đã bị tẩm ướp chất không xác định, người dùng nên dừng sử dụng ngay.
