Tại sao chúng ta không nhớ mình là trẻ sơ sinh? Lời giải thích từ chuyên gia khiến ai cũng choáng

Hầu như không ai có thể nhớ lại những ký ức thời thơ ấu, một hiện tượng được gọi là chứng mất trí nhớ ở trẻ sơ sinh. Vậy tại sao chúng ta lại có xu hướng quên đi những ký ức rất sớm này? Không phải vì chúng ta không lưu giữ được thông tin khi còn nhỏ mà đúng hơn có thể là do ở độ tuổi đó, bộ não của chúng ta chưa hoạt động theo cách kết hợp thông tin vào các mô hình thần kinh phức tạp mà chúng ta gọi là ký ức.

Trẻ nhỏ có thể nhớ những sự kiện nhất thời, chẳng hạn như cha mẹ chúng là ai, hoặc người ta phải nói "làm ơn" trước khi mẹ cho bạn kẹo, đây được gọi là bộ nhớ ngữ nghĩa.

Tuy nhiên, cho đến khoảng từ 2 đến 4 tuổi, trẻ thường thiếu "trí nhớ phân đoạn" - trí nhớ về các chi tiết của một sự kiện cụ thể. Những ký ức như vậy được lưu trữ ở một số phần trên bề mặt não, hay còn gọi là vỏ não. 

Patricia Bauer, giáo sư tâm lý học tại Đại học Emory chia sẻ với Live Science: “Nếu bạn coi vỏ não của mình như một luống hoa thì sẽ có những bông hoa mọc khắp đỉnh đầu bạn. Hồi hải mã nằm rất gọn gàng ở giữa não của bạn, chịu trách nhiệm kéo tất cả những thứ đó lại với nhau và buộc chúng thành một bó hoa. Ký ức là bó hoa - mô hình thần kinh của các mối liên kết giữa các phần của não nơi lưu trữ ký ức”.

Nora Newcombe, giáo sư tâm lý học tại Đại học Temple ở Philadelphia nhận định trẻ em có thể không ghi lại được các tập phim cụ thể cho đến độ tuổi từ 2 đến 4 vì đó là khi vùng hải mã bắt đầu liên kết các mảnh thông tin lại với nhau. Đối với trẻ nhỏ hơn độ tuổi đó, trí nhớ phân đoạn có thể phức tạp một cách không cần thiết vào thời điểm trẻ mới học cách thế giới vận hành.

Tuy nhiên, một giả thuyết khác cho rằng chúng ta thực sự lưu giữ những ký ức ban đầu này khi còn nhỏ nhưng khó nhớ lại chúng khi trưởng thành. Một nghiên cứu năm 2023 được công bố trên tạp chí Science Advances phát hiện ra rằng những ký ức thời thơ ấu “bị lãng quên” có thể được phục hồi ở chuột trưởng thành bằng cách kích thích các đường dẫn thần kinh liên quan đến những ký ức cụ thể bằng ánh sáng. 

Các tác giả của nghiên cứu lần đầu tiên đặt ra mục tiêu khám phá các yếu tố phát triển có thể ảnh hưởng đến chứng mất trí nhớ ở trẻ sơ sinh. Họ thấy rằng những con chuột có đặc điểm của chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD) về tình trạng phát triển thần kinh có thể nhớ lại những ký ức từ thời còn nhỏ.

Bệnh tự kỷ có nhiều nguyên nhân, nhưng trước đây nó được cho là có liên quan đến việc hệ thống miễn dịch của người mẹ hoạt động quá mức khi mang thai. Vì vậy để tạo ra chuột mắc ASD, các nhà nghiên cứu đã kích thích hệ thống miễn dịch của chuột cái trong thời kỳ mang thai.

Sự kích hoạt miễn dịch này đã giúp ngăn ngừa sự mất trí nhớ ban đầu ở những đứa con bằng cách tác động đến kích thước và độ dẻo của các tế bào trí nhớ chuyên biệt trong não của chúng. Khi những tế bào này được kích thích về mặt quang học ở chuột trưởng thành không mắc chứng tự kỷ, những ký ức bị lãng quên có thể được phục hồi.

Đồng tác giả nghiên cứu, phó giáo sư Tomas Ryan chia sẻ: "Những phát hiện mới này cho thấy rằng việc kích hoạt miễn dịch khi mang thai dẫn đến trạng thái não bị thay đổi ảnh hưởng tới “công tắc quên” bẩm sinh nhưng có thể đảo ngược của chúng ta, quyết định liệu việc quên ký ức của trẻ sơ sinh có xảy ra hay không”.

Bên cạnh đó ông Ryan cho biết, mặc dù nghiên cứu này được thực hiện trên chuột và chưa được nghiên cứu ở người, nhưng nó có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao khả năng hiểu biết về trí nhớ và khả năng quên của chúng ta trong quá trình phát triển của trẻ, cũng như tính linh hoạt nhận thức tổng thể trong bối cảnh bệnh tự kỷ.

Theo Live Science.