Bí ẩn số tiền lãi chưa từng công bố của dự án ‘Nuôi em’, bất thường lộ rõ, ai là người đang giữ tiền?
Người sáng lập dự án ‘Nuôi em’ thừa nhận đã gửi tiền vào ngân hàng để lấy lãi, tuy nhiên số tiền lãi từ trước đến nay chưa bao giờ được công bố.
Việc người đứng ra điều hành dự án “Nuôi em” sử dụng nguồn tiền do các mạnh thường quân đóng góp để gửi ngân hàng và đến nay chưa công bố cụ thể khoản lãi phát sinh đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận.
Xét theo nguyên tắc quản trị tài chính trong lĩnh vực từ thiện, toàn bộ số tiền mà các nhà hảo tâm chuyển giao được xem là tài sản ủy thác, chỉ được phép sử dụng nhằm phục vụ trực tiếp cho người thụ hưởng – trong trường hợp này là các em học sinh thuộc diện hỗ trợ.
Cụ thể, Điều 17 Nghị định 93/2021/NĐ-CP ban hành ngày 27-10-2021 về việc vận động và tiếp nhận đóng góp tự nguyện quy định, cá nhân tổ chức kêu gọi quyên góp phải mở tài khoản riêng tại ngân hàng thương mại cho từng chương trình vận động, đồng thời chịu trách nhiệm quản lý, tiếp nhận và bảo quản đầy đủ cả tiền và hiện vật trong suốt thời gian triển khai.
Ở góc độ pháp lý hiện hành, pháp luật chưa đặt ra lệnh cấm đối với việc sử dụng phần tiền chưa cần giải ngân ngay (chẳng hạn tiền ăn được đóng trọn năm nhưng chi theo từng tháng) để gửi tiết kiệm có kỳ hạn, với điều kiện dòng tiền vẫn bảo đảm khả năng chi trả đúng thời điểm và đúng mục tiêu đã cam kết.
Do đó, việc đưa tiền vào ngân hàng nhằm phát sinh lãi suất, thuần túy xét về nghiệp vụ tài chính, chưa thể xem là hành vi trái quy định nếu vốn gốc được giữ nguyên và phục vụ đầy đủ cho hoạt động hỗ trợ. Tuy nhiên, vấn đề gây tranh cãi nằm ở chỗ cách thức xử lý phần lãi thu được chưa phản ánh đúng những cam kết ban đầu với người đóng góp.
Theo Điều 5 Nghị định 93/2021/NĐ-CP, nguyên tắc sử dụng nguồn tài trợ “đúng mục đích” là yêu cầu bắt buộc; mọi hành vi phân bổ hoặc chi tiêu lệch khỏi mục tiêu kêu gọi đều bị nghiêm cấm. Trong trường hợp dự án “Nuôi em” công bố thông điệp rằng toàn bộ tiền quyên góp được chuyển trực tiếp đến các em học sinh, thì không chỉ tiền gốc mà cả khoản lợi nhuận phát sinh từ việc gửi ngân hàng cũng phải được xem là nguồn lực của quỹ. Về bản chất pháp lý, tiền lãi được xem là hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản được ủy thác và đương nhiên phải phục vụ cho mục tiêu từ thiện, như tăng suất ăn hoặc mở rộng phạm vi hỗ trợ.
Việc ban điều hành dự án thừa nhận chưa công bố con số cụ thể của khoản lãi ngân hàng là một thiếu sót lớn trong nghĩa vụ giải trình. Bởi lãi suất phát sinh là một nguồn thu tài chính liên quan trực tiếp đến tiền đóng góp, việc không minh bạch hóa khiến báo cáo tài chính không phản ánh đầy đủ và trung thực tình hình dòng tiền của dự án, đồng thời đi ngược lại yêu cầu công khai, minh bạch theo quy định.
Từ những căn cứ nêu trên, đối chiếu với Nghị định 93/2021/NĐ-CP, có thể thấy hoạt động của người sáng lập và bộ máy điều hành dự án “Nuôi em” đang tồn tại một số vấn đề đáng lưu ý: Thứ nhất, dấu hiệu thiếu minh bạch khi chưa công bố đầy đủ khoản lãi phát sinh từ tiền gửi tiết kiệm. Thứ hai, nguy cơ sử dụng nguồn đóng góp không đúng mục đích nếu phần lãi này được chi cho hoạt động vận hành mà chưa có sự đồng thuận rõ ràng, công khai từ các nhà hảo tâm.
