Vụ cựu TGĐ SJC chèn nguyên liệu ngoài vào hơn 6.000 lượng vàng SJC: Các tội danh được cấu thành?
Vụ án liên quan tới bà Lê Thúy Hằng, cựu Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC), đang thu hút sự quan tâm của dư luận.
Theo cáo trạng, từ tháng 8/2022 đến tháng 2/2024, bà Lê Thúy Hằng đã 56 lần giao vàng nguyên liệu bên ngoài cho đồng phạm để sản xuất trái phép hơn 6.255 lượng vàng miếng SJC, thu lợi bất chính hơn 64 tỷ đồng. Ngoài ra, nhóm này còn sản xuất và đưa ra thị trường hơn 46.000 sản phẩm vàng nhẫn, với lợi ích bất hợp pháp hơn 91 tỷ đồng.
Sự việc đặt ra nhiều câu hỏi pháp lý và thực tiễn: Hành vi này cấu thành những tội danh nào, quyền lợi của khách hàng bị ảnh hưởng ra sao, và trách nhiệm quản lý thuộc về đơn vị nào?.
Trao đổi với phóng viên báo Tiền Phong, các chuyên gia pháp lý cho rằng vụ án có nhiều yếu tố nghiêm trọng, vượt phạm vi quản lý nội bộ doanh nghiệp.
Tiến sĩ Luật Ngô Ngọc Diễm nhận định: Với vai trò đứng đầu SJC, bà Hằng có quyền quản lý, điều hành sản xuất. Việc chỉ đạo đưa vàng nguyên liệu bên ngoài vào sản xuất để chiếm hưởng lợi ích có thể hội đủ yếu tố của tội “Tham ô tài sản” (Điều 353 BLHS). Hành vi vượt thẩm quyền trong tổ chức sản xuất vàng miếng, vàng trang sức cũng có thể cấu thành tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” (Điều 356 BLHS).
Tiến sĩ Diễm nhấn mạnh thêm, vàng miếng SJC mang tính chuẩn mực trên thị trường. Nếu doanh nghiệp không minh bạch nguồn nguyên liệu, điều đó không chỉ là chiếm đoạt tài sản mà còn ảnh hưởng tới cơ chế quản lý vàng , một lĩnh vực nhà nước có vai trò đặc biệt trong chính sách tiền tệ.
Luật sư Bùi Phan Anh phân tích về yếu tố lừa dối khách hàng, nếu người tiêu dùng mua vàng SJC với niềm tin sản phẩm hợp pháp, được kiểm soát về nguồn gốc, nhưng thực tế là hàng “ngoài sổ sách”, hành vi đó tạo ra thông tin sai lệch và có thể dẫn tới thiệt hại cho khách hàng. Tuy nhiên, để quy kết tội “lừa dối khách hàng” còn cần chứng minh động cơ gian dối trực tiếp nhằm chiếm đoạt tiền của người mua. Trong thực tế, thủ đoạn ở vụ án này chủ yếu là che mắt cơ quan quản lý nên việc kết tội cần căn cứ chứng cứ cụ thể.
Về khả năng mở rộng điều tra sang tội buôn lậu, luật sư Bùi Phan Anh lưu ý, nếu xác định số vàng tuồn vào xưởng là hàng nhập lậu, chưa qua kiểm soát hải quan, vụ án có thể được mở rộng để điều tra tội “Buôn lậu” hoặc “Vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới”, từ đó liên quan tới an ninh tài chính, tiền tệ quốc gia.
Luật sư Nguyễn Anh Tuấn (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết, người mua vàng miếng, vàng nhẫn SJC từ nguồn bị cho là trái phép có thể đối mặt rủi ro về giá trị, khả năng thanh khoản và việc chấp nhận trong giao dịch. Theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, người tiêu dùng có quyền yêu cầu doanh nghiệp bồi thường nếu chứng minh được thiệt hại.
Các phương thức bảo vệ quyền lợi gồm: Khởi kiện dân sự cá nhân hoặc khởi kiện tập thể, đề nghị cơ quan quản lý Nhà nước can thiệp để thu hồi sản phẩm bất hợp pháp và bồi thường thiệt hại khi có căn cứ.
Luật sư Tuấn cũng nêu rõ, trong quá trình xét xử, tòa án sẽ làm rõ trách nhiệm dân sự, việc bồi thường cho SJC, Nhà nước và cho khách hàng nếu có thiệt hại thực tế.
Các chuyên gia đều cảnh báo rằng nếu vụ việc không được làm sáng tỏ và xử lý nghiêm, nó có thể làm suy giảm niềm tin của người dân vào thị trường vàng, gây rủi ro cho cơ chế quản lý tiền tệ.
Tiến sĩ Ngô Ngọc Diễm cho rằng ngoài xử lý hình sự, cần rà soát, khắc phục lỗ hổng trong cơ chế giám sát. Đồng thời, các cơ quan quản lý như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công Thương cần vào cuộc để bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng, ổn định thị trường.
