Động cơ thực sự của Zalo phía sau vụ thu thập dữ liệu người dùng trước khi luật mới có hiệu lực
Chuyện Zalo cập nhật điều khoản thu thập dữ liệu ngay trước khi Luật bảo vệ dữ liệu cá nhân có hiệu lực đang gây tranh cãi dữ dội. Liệu phía sau điều này động cơ thực sự là gì?
Chủ thể dữ liệu bị mất tính tự nguyện
Việc Zalo đồng loạt cập nhật các điều khoản liên quan đến thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân đang tạo ra nhiều ý kiến trái chiều trong dư luận. Điểm gây tranh cãi lớn nhất là việc người dùng buộc phải chấp thuận toàn bộ điều khoản mới nếu muốn tiếp tục sử dụng ứng dụng; trong trường hợp không đồng ý, tài khoản có thể bị hạn chế hoặc không thể truy cập dịch vụ.
Đáng chú ý, động thái này diễn ra chỉ ít ngày trước khi Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân chính thức có hiệu lực từ ngày 1.1.2026, làm dấy lên nhiều nghi vấn về mục đích và tác động pháp lý của việc cập nhật điều khoản vào thời điểm nhạy cảm.
Trao đổi với phóng viên Báo Lao Động ngày 29.12, Luật sư Trần Xuân Tiền – Trưởng Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ siết chặt các yêu cầu đối với hoạt động thu thập, xử lý dữ liệu, trong đó nguyên tắc đồng ý của chủ thể dữ liệu phải được thực hiện một cách minh bạch và nghiêm ngặt.
Theo luật sư, việc Zalo cập nhật điều khoản ngay trước thời điểm luật có hiệu lực nhiều khả năng nhằm tận dụng “khoảng thời gian cuối” để thiết lập cơ sở pháp lý cho việc khai thác dữ liệu người dùng. “Khai thác và duy trì cơ sở pháp lý cuối cùng cho việc sử dụng dữ liệu người dùng” là cách ông Trần Xuân Tiền lý giải về động cơ phía sau động thái này.
Luật sư cho rằng dữ liệu cá nhân chính là “nhiên liệu” quan trọng đối với các mô hình kinh doanh dựa trên quảng cáo cá nhân hóa và dịch vụ giá trị gia tăng. “Bằng cách tận dụng ‘cửa sổ thời gian’ để xin sự đồng ý mới, rộng rãi hơn từ người dùng trước khi các quy định nghiêm khắc chính thức áp dụng, điều này nhằm tạo ra một cơ sở hợp pháp cho các hoạt động khai thác dữ liệu của họ sau ngày luật có hiệu lực”, ông Tiền phân tích.
Tuy nhiên, theo vị luật sư, việc ban hành điều khoản trước thời điểm luật có hiệu lực không đồng nghĩa với việc được miễn trừ trách nhiệm pháp lý. Kể từ ngày 1.1.2026, mọi hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân, dù bắt đầu trước đó, đều phải tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật hiện hành.
“Theo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, sự đồng ý của chủ thể dữ liệu chỉ hợp pháp khi mang tính tự nguyện, rõ ràng và không bị ép buộc. Việc gắn hậu quả khóa hoặc hạn chế tài khoản đối với người dùng không đồng ý cho phép thu thập dữ liệu có dấu hiệu làm mất tính tự nguyện của sự đồng ý, bởi người dùng bị đặt vào tình thế bất lợi để buộc phải chấp nhận”, Luật sư Trần Xuân Tiền nhấn mạnh.
Có thể sẽ bị xem xét vi phạm nếu không đảm bảo quyền chủ thể dữ liệu
Một nội dung khác cũng gây nhiều tranh luận là việc Zalo yêu cầu người dùng cung cấp hình ảnh giấy tờ tùy thân như căn cước công dân, chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu. Theo luật sư Trần Xuân Tiền, pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân đặt ra nguyên tắc tối thiểu hóa, tức chỉ được thu thập những thông tin thực sự cần thiết và phù hợp với mục đích xử lý.
Đối với một ứng dụng nhắn tin và liên lạc, việc yêu cầu thu thập dữ liệu định danh ở mức độ cao cần phải chứng minh rõ tính cần thiết.
“Pháp luật không xét đoán “ý đồ né luật” mà xem xét bản chất và hệ quả pháp lý của hành vi xử lý dữ liệu. Do đó, dù điều khoản Zalo được ban hành trước thời điểm Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân có hiệu lực, nhưng nếu tiếp tục áp dụng sau thời điểm này và không bảo đảm quyền của chủ thể dữ liệu, thì vẫn có thể bị xem xét là vi phạm pháp luật”, ông Tiền cho biết.
.jpg)
Dưới góc độ an ninh mạng, chuyên gia Ngô Minh Hiếu nhận định Zalo hiện đóng vai trò như một “hạ tầng” lưu trữ lượng lớn thông tin cá nhân và dữ liệu quan trọng của người dùng. Theo ông, mối lo lớn nhất không chỉ nằm ở việc thu thập dữ liệu, mà là câu hỏi về mức độ minh bạch và “ai là người kiểm soát việc sử dụng các dữ liệu nhạy cảm này”.
Chuyên gia này cũng lưu ý rằng không có ứng dụng nào an toàn tuyệt đối và người dùng cần thận trọng, tránh chia sẻ các thông tin đặc biệt nhạy cảm như hợp đồng tài chính, chiến lược kinh doanh hay những cuộc trao đổi riêng tư có tính bảo mật cao.
Theo số liệu do Zalo tự công bố, tính đến tháng 9.2025, nền tảng này có khoảng 79 triệu người dùng thường xuyên mỗi tháng, với xấp xỉ 2 tỉ tin nhắn được gửi đi mỗi ngày. Sau khi cập nhật điều khoản dịch vụ, Zalo đã phải đối mặt với làn sóng phản ứng mạnh mẽ từ người dùng, thể hiện qua hàng loạt đánh giá 1 sao trên các kho ứng dụng và những lời kêu gọi tẩy chay trên mạng xã hội.
