Danh tính người đổi tên Thăng Long thành Hà Nội, hé lộ tên gọi đầu tiên trong lịch sử mà nhiều dân gốc chưa chắc biết

Hà Nội, mảnh đất nghìn năm văn hiến, là địa danh nổi tiếng mà gần như bất cứ du khách nào cũng nhắc đến khi nói về Việt Nam. Nơi đây từng trải qua rất nhiều lần đổi tên gọi chính quy, trước khi có tên Hà Nội như ngày nay. Thống kê cho thấy, Hà Nội từng có 10 tên gọi chính quy, gồm: Long Đỗ, Tống Bình, Đại La hay Đại La Thành, Thăng Long (rồng bay lên), Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh, Bắc Thành, Thăng Long (thịnh vượng lên), Hà Nội. Bên cạnh đó là những cái tên không chính quy như Long Biên, Long Thành, Trường An…

Trong cuốn “Tổng tập Nghìn năm văn hiến Thăng Long” có chép lại, năm 1397, Hồ Quý Ly lúc này đã có ý định cướp ngôi nhà Trần, muốn dời đô về đất An Tôn, Phủ Thanh Hóa. Nguyễn Nhữ Thuyết biết liền can ngăn: “Ngày xưa, nhà Chu, nhà Ngụy dời đô đều gặp điềm chẳng lành. Nay đất Long Đỗ có Núi Tản Viên, có sông Lô Nhị (sông Hồng ngày nay), núi cao sông sông, đất phẳng lại rộng rãi”.

Trước đó nữa, truyền thuyết đã từng nhắc đến chuyện Cao Biền đắp thành Đại La thì một vị thần hiện lên. Ngài tự xưng là Thần Long Đỗ. Cũng kể từ đó đất Thăng Long được gọi là Long Đỗ. Như vậy, Long Đỗ là tên gọi đầu tiên của Hà Nội ngày nay.

Bên cạnh cái tên Hà Nội, tên gọi Thăng Long cũng nổi tiếng không kém. Nó xuất hiện 2 lần trong những tên gọi chính quy của mảnh đất nay. Tuy nhiên, ý nghĩa của 2 lần đó lại hoàn toàn khác nhau.

Lần đầu tiên, năm 1010, vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long. Tên gọi Thăng Long khi này có ý nghĩa là rồng bay lên. Nhưng đến năm 1805, vua Gia Long cũng chọn cái tên này đặt cho mảnh đất Hà Nội ngày nay, hàm ý muốn chỉ thịnh vượng lên. Sử sách chép lại, vì cái tên Thăng Long đã có từ lâu đời nên vua Gia Long không muốn thay đổi. Thay vào đó, ông đổi chữ “Long” là “rồng” thành chữ “Long” là “thịnh vượng”. Vua lấy cớ “Long” tượng trưng cho “rồng”, là vua nhưng nay vua không ở thì nơi này không được dùng chữ “Long” là “rồng”.

Đến đời vua Nguyễn thứ hai là Minh Mạng, cái tên Hà Nội mới chính thức xuất hiện.Năm 1831, vua Minh Mạng đã hợp nhất thành Thăng Long cũ cùng các phủ huyện xung quanh như huyện Từ Liêm, phủ Ứng Hòa, phủ Lý Nhân và phủ Thường Tín, lập ra thành tỉnh Hà Nội, lấy khu vực kinh thành Thăng Long cũ làm tỉnh lỵ của Hà Nội.

Sau này Việt Nam thống nhất đất nước, toàn vẹn lãnh thổ, tháng 7/1976, ở kỳ họp đầu tiên Quốc hội khóa VI, Quốc hội đã thống nhất lấy Hà Nội là Thủ đô nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Kể từ đó đến nay, Hà Nội liên tiếp giành được nhiều danh hiệu cao quý, được bạn bè quốc tế biết đến rộng rãi. Trong đó đáng chú ý là danh hiệu “Thành phố vì hòa bình” được UNESCO trao vào 16/7/1999, danh hiệu “Thủ đô anh hùng” được Chủ tịch nước Trần Đức Lương tặng thưởng vào năm 2000.